Bóng-chhī--á ê it-seng
|
罔市仔ê 一生 |
| Tân Gī-jîn |
陳義仁 |
|
Bóng-chhī--á, 1923-nî chhut-sì tī Tâi-oân lâm-pō͘ ê chng-kha. Tī in tau ê gín-á ê tiong-kan pâi tē peh--ê, téng-bīn ū 5-ê a-chí, 2-ê hiaⁿ-ko. In lāu-pē lāu-bú ài beh koh siⁿ chit-ê cha-po͘--ê, soah siⁿ tio̍h i sī cha-bó͘--ê, sit-bāng, chiah kā i hō-chòe Bóng-chhī--á.
|
罔市--仔，1923年出世tī台灣南部ê庄腳。Tī in兜ê囡仔ê中間排第八--ê。頂面有5個阿姊，2個兄哥。In老父老母愛beh koh生一個查甫--ê,煞生著伊是查某--ê,失望，chiah kā伊號做罔市 --仔。 |
|
Bóng-chhī--á sè-hàn ê sî tō ài tàu chòe chhù-lāi ê khang-khòe. I kap i-ê chí-mōe--á lóng bô tha̍k Kong-ha̍k-hāu, kan-na N̄g-ê hiaⁿ-ko ū khì tha̍k, che sī in-ūi ka-lāi keng-chè bô-hó. Lēng-gōa ê goân-in sī, in lāu-pē kóng, “Cha-bó͘ gín-á tha̍k sím-mi̍h chheh ?” Só͘-í Bóng-chhī--á m̄-bat jī, tōa-hàn ê kòe-thêng lóng-sī teh tàu chò chhân--n̍i̍h ê sit kap chhù-lāi ê khang-khòe. Kàu àm-sî, ū-sî tī tōa-tiâⁿ kap chhù-lāi ê lâng khai-káng, á-sī kap cha-bó͘ gín-á-phōaⁿ khì biō-kháu khòaⁿ koa-á-hì, khòaⁿ lâng phah-kûn bē ko-io̍h.
|
罔市--仔細漢ê時就ài鬥做厝內ê工課。伊kap伊ê姊妹仔攏無讀公學校，kan-na兩個兄哥有去讀，che是因為家內經濟無好。另外ê原因是，in老父講：「查某囡仔讀甚mi̍h冊？」所以罔市--仔m̄-bat字，大漢ê過程攏是teh鬥做田--n̍i̍h ê穡kap厝內ê工課。到暗時，有時tī大埕kap厝內ê人開講，抑是kap查某囡仔伴去廟口看歌仔戲，看人扑拳賣膏藥。 |
|
Bóng-chhī--á 18-hòe ê sî, moâi-lâng lâi thê-chhin, tùi-hong sī Lo̍h-kàu sìn Iâ-so͘--ê, ka-sè phó͘-thong, cha-po͘ gín-á koai-koai--a, tùi-khòaⁿ chi̍t-pái chiū kōaⁿ-tiāⁿ, kiat-hun-chêng liân chò-hóe chhut-khì chhit-thô chi̍t-pái to bô. Bóng-chhī--á chin hoân-ló nā kè-tio̍h pháiⁿ-ang tō chin hiau-hēng.
|
罔市--仔18歲 ê時，媒人來提親。對方是落教信耶穌--ê,家世普通，查甫囡仔乖乖--a,對看一擺就kōaⁿ定，結婚前連做伙出去chhit-thô一擺都無。罔市--仔真煩惱若嫁著歹翁就真僥倖。 |
|
Tiōng-hu chit-pêng iā-sī chò-sit-lâng, hiaⁿ-tī-á 5, 6 ê í-keng pun-chia̍h, sit-thâu hun-khui choh. Bóng-chhī--á kui-kang tùi thàu-chá chò-sit chò kàu àm, koh tio̍h sé saⁿ, chú 3 tǹg. Àm-sî chhun tām-po̍h hioh-khùn sî-kan, tû-liáu kòe-ke kap chhù-piⁿ thâu-bóe khai-káng í-gōa, chiū-sī thiaⁿ la-gí-ioh, khòaⁿ Koa-á-hì. Ū-sî tiōng-hu iā ē chhōa i khì sàn-pō͘ khòaⁿ tiān-iáⁿ, kàu i 40 gōa-hòe ê sî, Tâi-oân ê tiān-sī ū khah phó͘-piàn, chiū àm-sî chia̍h-pá chha-put-to lóng teh khòaⁿ tiān-sī nā-tiāⁿ. Nā bōe siuⁿ bô-êng, lé-pài-ji̍t iā ē khì lé-pài, tú-tio̍h--a chham-ka lú-soan ê oa̍h-tāng, châ keng, o̍h chha-hoe, o̍h khah kî-thá ê liāu-lí, iā o̍h B Ch Chh ê Lô-má-jī. pêng-siông ū-sî iā ē ka-kī bān-bān--á ho͘ Lô-má-jī ê Sèng-keng.
|
丈夫這爿也是作穡人，兄弟仔5、6個已經分食，穡頭分開作。罔市--仔歸工tùi透早作穡做到暗，koh著洗衫，煮3頓。暗時chhun淡薄歇睏時間，除了過街 kap厝邊頭尾開講以外，就是聽la-gí-ioh ，看歌仔戲。有時丈夫也會chhōa伊去散步看電影。到伊40外歲ê時，台灣ê電視有較普遍，就暗時食飽差不多攏teh看電視nā-tiāⁿ。若bōe siuⁿ無閒，禮拜日也會去禮拜，tú著--a參加女宣 ê活動，查經、學插花、學較奇巧 ê料理。也學B、Ch、Chh ê羅馬字。平常有時也會家己慢慢仔呼羅馬字ê聖經。 |
|
Bóng-chhī--á khí-thâu kā i-ê tiōng-hu siⁿ N̄g-ê cha-bó͘ gín-á, chin khòa-sim, āu-lâi sio-sòa koh siⁿ N̄g-ê cha-po͘--ê chiah hòng-sim, tùi tiōng-hu tùi ta-ke-koaⁿ ū chi̍t-ê kau-tāi, āu-lâi chóng-kiōng siⁿ 4 lâm 4 lú.
|
罔市--仔起頭kā伊ê丈夫生兩個查某囡仔，真掛心。後--來相續koh生兩個查甫--ê 才放心，對丈夫對ta-ke-koaⁿ有一個交代，後--來總共生4男4女。 |
|
Ta̍k-ji̍t thàu-chá thàu-àm chò chhù-lāi-gōa ê kang, bô-êng chhi̍h8-chhi̍h8, chin thiám. Ū-sî kám-kak ta-ke iā bô-chin-hó ho̍k-sāi, koh, kap kî-thaⁿ ê cha-po͘-lâng kāng-khoán, tiōng-hu put-sî iā ē ēng “Ah, cha-bó͘-lâng tiām-tiām lah!” “M̄-bat jī, mài chhap chhùi lah!” Chit-khoán kháu-khì tùi i kóng-ōe, tān-sī, pí-kàu pa̍t-lâng ê ang, i-ê tiōng-hu sǹg khah kó͘-ì, bōe tī gōa-bīn poa̍h-kiáu chhī cha-bó͘, só͘-í, i kám-kak chin móa-chiok ah, bô kè tio̍h pháiⁿ-ang.
|
逐日透早透暗做厝內外ê工，無閒chhi̍h8-chhi̍h8,真thiám。有時感覺ta-ke也無真好服sāi,koh kap其他ê查甫人共款，丈夫不時也會用「Ah，查某人恬恬--lah！」「M̄-bat字，mài 插嘴--lah！」這款口氣對伊講話。但是，比較別人ê翁，伊ê丈夫算較古意，bōe tī外面poa̍h-kiáu、飼查某，所以，伊感覺真滿足--ah，無嫁著歹翁。 |
|
Hāu-siⁿ cha-bó͘-kiáⁿ chi̍t-ê chi̍t-ê chhiâⁿ tōa-hàn. Cha-bó͘-kiáⁿ lóng chhut-kè, hāu-siⁿ lóng chhōa sim-pū. Tōa--ê kap tē-jī--ê hāu-siⁿ lâu teh chò-sit, chhân--n̍i̍h ê sit-thâu ū kiáⁿ-jî sim-pū tàu chò, ke chin khùi-oa̍h. Tē 3 hāu-siⁿ teh khui thi̍h-kang-chhiúⁿ. Tē 4 hāu-siⁿ ang-á-bó͘ chhōa khì Tâi-pak teh thàn-chia̍h, siⁿ N̄g-ê gín-á lóng chhōa tńg-lâi hō͘ Bóng-chhī--á phiàn, kàu 3, 4 hòe chiah chhōa tńg-khì Tâi-pak tha̍k iù-tī-hn̂g.
|
後生查某子一個一個chhiâⁿ大漢。查某子攏出嫁，後生攏娶新婦。大--ê kap第二個後生留teh作穡，田--n̍i̍h ê穡頭有子兒新婦鬥做，加真快活。第3後生teh開鐵工廠。第4後生翁仔某chhōa去台北teh趁食，生兩個囡仔攏chhōa轉來hō͘罔市--仔phiàn,到3、4歲才chhōa轉去台北讀幼稚園。 |
|
Sun-á phiàn tōa-hàn, chhân--n̍i̍h ê sit-thâu iā khah khin-sang liáu-āu, Bóng-chhī--á chiū ín chi̍t-kóa ka-kang lâi chhù-lāi chò, thè lâng tèng hō͘-sòaⁿ-kut, thàn chi̍t-sut-sut-á sai-khia.
|
孫仔phiàn大漢，田--n̍i̍h ê穡頭也較輕鬆了後，罔市--仔就允一寡加工來厝內做，替人釘雨傘骨，趁一屑屑仔sai-khia 。 |
|
Bóng-chhī--á in ang-bó͘, it-seng lô-lo̍k phah-piàⁿ, kan-na chai-iáⁿ chò-kang chò-kang chò-kang, ke thàn kóa beh hō͘ kiáⁿ-sun, hán-tit chhut-mn̂g khì chhit-thô, nî-lāu ê sî, kiáⁿ-jî sim-pū chhut chîⁿ hō͘ in ang-bó͘ khì Thài-kok kap Tāi-lio̍k chhit-thô-thô leh. Sui-jiân N̄g-pái tńg--lâi Bóng-chhī--á lóng put-sî liām kóng, hui-ki-phiò chin-kùi, bô-chhái-chîⁿ, tān-sī, ē-tàng chhut-kok kiâⁿ-kiâⁿ leh, Bóng-chhī--á put-chí hoaⁿ-hí.
|
罔市--仔in翁某，一生勞碌扑拼，kan-na知影做工、做工、做工，加趁寡beh hō͘子孫，罕得出門去chhit-thô。年老ê時，子兒新婦出錢hō͘ in翁某去泰國kap大陸chhit-thô-thô--leh。雖然兩擺轉--來罔市--仔攏不時唸講：「飛機票真貴，無采錢。」但是，會當出國行行--leh，罔市--仔不止歡喜。 |
|
Bóng-chhī--á 69-hòe kòe-sin, kò-pia̍t lé-pài sūn-sū-toaⁿ ê 〈Kò͘-jîn-lio̍k-le̍k>ēng N̄g, saⁿ chōa án-ni siá “Kò͘ Chhòa Bóng-chhī lú-sū, 1923 nî chhut-sì, sè-hàn ê sî, koai-khá tit-lâng-thiàⁿ. 18 hòe kè hō͘ Lí Chìn-châi sian-siⁿ, hun āu hu-chhe un-ài, siòng-hu kàu-chú, io̍k iú 4 lâm 4 lú, lóng í-keng sêng-ka li̍p-gia̍p. 1991 nî 3 goe̍h in pīⁿ bông Chú un-tiàu, hióng siū 69.” 〈Lio̍k-e̍k> āu-bīn it, jī cha̍p-chōa lóng sī siá Bóng-chhī--á ê hāu-siⁿ kap sun-á, toh chi̍t-ê teh khui kang-chhiúⁿ, toh chi̍t-ê teh chò-sit, toh chi̍t-ê tī Tâi-pak teh ko-chiū, toh chi̍t-ê cha-bó͘-kiáⁿ tī sió-ha̍k teh chò lāu-su, toh chi̍t-ê sun-á sī A-ūn ê soán-chhiú, toh chi̍t-ê tī bûn-hòa-tāi-ha̍k teh tha̍k-chheh, toh chi̍t-ê. . . . . .
|
罔市--仔69歲過身，告別禮拜順序單〈故人略歷〉用兩、三chōa án-ni寫：故蔡罔市女士，1923年出世。細漢ê時，乖巧得人疼。18歲嫁hō͘李進財先生，婚後夫妻恩愛，相夫教子，育有4男4女，攏已經成家立業。1991年3月因病蒙主恩召，享壽69。〈略歷〉後面一、二十chōa攏是寫罔市--仔 ê後生kap孫仔，toh一個teh開工廠，toh一個teh作穡，toh一個tī台北teh高就，toh一個查某子tī小學teh做老師，toh一個孫仔是亞運 ê選手，toh一個tī文化大學teh讀冊，toh一個… |
|
〈Kò͘-jîn lio̍k-e̍k>tha̍k liáu, tāi-ke lóng chin o-ló kóng, “Bóng-chhī--á chin kám-sim, ūi-tio̍h chit-ê ka-têng kòng-hiàn it-seng, chhiâⁿ chiah-chōe gín-á ang-sài kap ta̍k-ê kiáⁿ-jî sun-á lóng chin châi-tiāu.”
|
〈故人略歷〉讀了，大家攏真o-ló講：「罔市--仔真感心，為著這個家庭貢獻一生，chhiâⁿ chiah濟囡仔，翁婿kap逐個子兒孫仔攏真才調。」 |
|
(Hong-hiòng Tē 3 kî, 1991 nî 3 goe̍h)
|
（風向第3期，1991年3月） |
