Góa án-ni kiâⁿ-kòe piàn-tōng ê sî-tāi_02
|
我án-ni行過變動ê時代_02 |
|---|---|
| Lîm Un-khoe | 林恩魁 |
|
Siōng-tè ê thiàⁿ
|
上帝ê疼 |
|
Chū chiông sit-khì chū-iû liáu āu, góa ê hū-jîn-lâng the̍h chi̍t pún pe̍h-ōe-jī Sèng-keng hō͘ góa chò phōaⁿ, kiaⁿ góa tiàm kaⁿ-ga̍k tiong seng-oa̍h ta-sò bô-bī, hō͘ góa tit-tio̍h jio̍k-thé ê an-chēng kap sim-lêng siōng chhòng siong ê i-tī. Chit pún Sèng-keng tùi góa ū chin tōa ê pang-chō͘, chit nn̄g nî lâi ut-chut ê o͘-àm, Siōng-tè bān-bān kā góa tháu-khui, siūⁿ khí che pòaⁿ-seng in-ūi móa-pak ê jia̍t-chêng, ūi kok-ka bîn-cho̍k tio̍h-siong[tio̍k-sióng], chóng sī chit khoán ê hā-tiûⁿ, án-ni lo̍h khì kiám m̄ sī pe̍h-hùi góa ê it-seng mah? Tī khó͘-būn tiong cheng-chat chi̍t tōaⁿ sî-kan, khòaⁿ tio̍h chi̍t chat Sèng-keng, “Lâng chhut-sì m̄-sī beh chhe-ēng lâng, sī beh hō͘ lâng chhe-ēng.” (馬可 10:45) Só͘-í tio̍h chhiūⁿ kóe-chí nā sêng-se̍k chiah ōe khip-ín lâng, kāng-khoán lâng nā beh sêng-se̍k, su-iàu ū un-jiû hô-hâi kap thiàⁿ-sim chiah ōe chìn-ji̍p sêng-se̍k ê kai-tōaⁿ, chiah ōe siū lâng chhe-ēng. Siūⁿ tio̍h chit tiám, chiām-chiām sim-chêng khui-thiah, hō͘ góa ū chi̍t ê koat-tēng, m̄-thang lōng-hùi chit tōaⁿ sî-kan, hó-hó pó-ióng sin-thé, jīn-chin tha̍k Sèng-keng chhiong-si̍t ka-kī.
|
自從失去自由了後，我ê婦人人提一本白話字聖經hō͘我做伴，驚我tiàm監獄中生活礁燥無味，hō͘我得著肉體ê安靜kap心靈上創傷ê醫治。這本聖經對我有真大ê幫助，這兩年來鬱卒ê烏暗，上帝慢慢kā我tháu開，想起che半生因為滿腹ê熱情，為國家民族著想，總是這款ê下場，án-ni落去kiám m̄是白費我ê一生mah？Tī苦悶中掙扎一段時間，看著一節聖經，「人出世m̄是beh差用人，是beh hō͘人差用。」（馬可10:45）所以著像果子若成熟才會吸引人，共款人若beh成熟，需要有溫柔和諧kap疼心才會進入成熟ê階段，才會受人差用。想著這點，漸漸心情開拆，hō͘我有一個決定，m̄-thang浪費這段時間，好好保養身體，認真讀聖經充實家己。 |
|
Siat chhiú-su̍t-pō͘
|
設手術部 |
|
Chha-put-to lâi kàu Lio̍k-tó iá keng-kòe chiong kīn nn̄g nî, ū chi̍t ji̍t lân-iú Lîm-siù-tòng the̍h khí, kóng góa sī chi̍t ê gōa-kho i-seng, nā bān-it lân-iú hoat-seng mô͘-tn̂g-iām, kiám ū pān-hoat chhù-lí, tu̍t-jiân kiò chhéⁿ góa ūi che sū jīn-chin khì su-khó. Góa chiah siūⁿ tio̍h chit kiāⁿ tāi-chì chin tiōng-iàu, só͘-í koat-sim chhì-thàm koaⁿ-tiúⁿ ê ì-sù, chiū sòe-bêng tī ko͘-tó khì-hāu ok-loat, chûn thêng sái ê sî, hoat-seng kip-sèng mô͘-tn̂g-iām beh án chóaⁿ. I-koaⁿ chiū mn̄g góa nā ū hoat-tō͘ chhiú-su̍t chiū beh chún-pī, kiò góa the̍h chhut só͘ su-iàu ê ki-hâi kap pī-phín ê bo̍k-lio̍k, khai-sí chún-pī siat-li̍p chhiú-su̍t-pō͘. Chin hoaⁿ-hí ōe tàng tû khì lân-iú tùi mô͘-tn̂g-iām só͘ siū ê sìⁿ-miā ui-hia̍p. Chin tú hó tīn-iông iá chiâu-pī, chip-to chiá í-gōa tē-it chō͘-chhiú sī hū-sán-kho i-su Ông-keng-chhiū, tē-jī chō͘-chhiú sī So͘-iú-phêng hī-phīⁿ-kho i-su, tē-saⁿ chō͘-chhiú sī Ô͘-pó-tīn phôe-hu-kho i-su, lēng gōa chi̍t ūi Ô͘-him-lîn gán-kho i-su tng hō͘-sū-tiúⁿ, hū-chek chhiú-su̍t tiong koán-lí it-chhè se-pò͘ siau-to̍k sū-gî. Chit-khoán tīn-iông tī tāi-ha̍k pēⁿ-īⁿ iá sǹg it-liû tiong ê it-liû.
|
差不多來到綠島也經過將近兩年，有一日難友林秀棟提起，講我是一個外科醫生，若萬一難友發生盲腸炎，kiám有辦法處理？突然叫醒我為che事認真去思考。我才想著這件代誌真重要，所以決心試探官長ê意思，就說明tī孤島氣候惡劣，船停駛ê時，發生急性盲腸炎beh án-chóaⁿ？醫官就問我若有法度手術就beh準備，叫我提出所需要ê機械kap備品ê目錄，開始準備設立手術部。真歡喜會當除去難友tùi盲腸炎所受ê生命威脅。真tú好陣容也齊備，執刀者以外第一助手是婦產科醫師王荊樹，第二助手是蘇友鵬耳鼻科醫師，第三助手是胡寶珍皮膚科醫師，另外一位胡鑫麟眼科醫師當護士長，負責手術中管理一切紗布消毒事宜。這款陣容tī大學病院也算一流中ê一流。 |
|
Tī chiah-ni̍h phian-phiah lo̍k-ngó͘ ê só͘-chāi beh chò tōa chhiú-su̍t (si̍t-chāi chi̍t tiám-á to bô khoa-kháu), sim-lāi hui-siông put an, chóng-sī iàu-kín ê sî-khek iá kàu lah.
|
Tī chiah-ni̍h偏僻落伍ê所在beh做大手術（實在一點仔都無誇口），心內非常不安，總是要緊ê時刻也到--lah。 |
|
Tē it ūi hoān-chiá lâi chín-chhat sī, hui-siông sīn-tiōng kiám-cha, kiat-kó chín-toàn koat-tēng kip-sèng mô͘-tn̂g-iām, sûi-sî chún-pī chhiú-su̍t. Thâu chi̍t pái ê chhiú-su̍t tāi-ke chin kín-tiuⁿ, tān góa tian-tó khah léng-chēng. In-ūi sim-lāi kî-tó Siōng-tè hō͘ góa siūⁿ khí “siū chhe-ēng” ê ki-hōe kàu, iâⁿ-kòe kiaⁿ-hiâⁿ ê sim, Siōng-tè sù góa ióng-khì kap tì-hūi lâi oân-sêng chit kiāⁿ sū.
|
第一位患者來診察是非常慎重檢查，結果診斷決定急性盲腸炎，隨時準備手術。頭一擺ê手術大家真緊張，但我顛倒較冷靜。因為心內祈禱上帝hō͘我想起「受差用」ê機會到，贏過驚惶ê心，上帝賜我勇氣kap智慧來完成這件事。 |
|
Chhiú-su̍t it-chhè sūn-lī, ji̍p-īⁿ thâu chi̍t mê chù êng-ióng-siā bô jōa kú chiū hoat jia̍t khí kôaⁿ it-ti̍t chùn, kám-siā Chú, chù thè-jia̍t siā liáu āu liâm-piⁿ chiū jia̍t iá thè, án-ni tē it mê pêng-chēng kòe, chi̍t lé-pài sūn-lī pàng-sòaⁿ, sǹg chò oân-sêng jīm-bū. Hō͘ goán i-bū jîn-oân, kin-āu koh khah ū ióng-khì lâi tam-tng chit hāng sū. Í-āu saⁿ nî tiong-kan kiōng iá chhiú-su̍t sì ê mô͘-tn̂g-iām, hō͘ góa koh khah thé-hōe tio̍h “hō͘ lâng chhe-ēng” ê hí-lo̍k-kám.
|
手術一切順利，入院頭一暝注營養射無偌久就發熱起寒一直顫，感謝主，注退熱射了後liâm-piⁿ就熱也退，án-ni第一暝平靜過，一禮拜順利放線，算做完成任務。Hō͘阮醫務人員，今後koh較有勇氣來擔當這項事。以後三年中間共也手術四個盲腸炎，hō͘我koh較體會著「Hō͘人差用」ê喜樂感。 |
|
Kî móa chhut ga̍k
|
期滿出獄 |
|
Chhut ga̍k lī-khui Lio̍k-tó, thài-thài í-keng tī Sin-káng beh lâi chiap góa. Tong-jiân tio̍h sū-sian ū pó-chèng-jîn chiah ōe tàng chhut-ga̍k, nā-bô bián siūⁿ, tio̍h tán kàu ū chiah beh chún lí chhut. Khòaⁿ tio̍h lī-khui chhit nî ê gōa kài, kám-kak hui-siông gông-ngia̍h, keh-ji̍t chē kong-lō͘ chhia, iân lō͘ cháu, tó-pêng thài-pêng-iûⁿ, chiàⁿ-pêng chheⁿ-chhùi ê soaⁿ-pho tián khui tōa chū-jiân bí-lē ê chi̍t pak tô͘, tu̍t jiân hō͘ góa sim-chêng khui-khoah. Kāng chi̍t-iūⁿ ê chi̍t pak tô͘ kap tī Lio̍k-tó só͘ siū ê kám-kak ū “thian-ian chi pia̍t.” Ūi tio̍h beh mî-pó͘ chhit nî ê khang-pe̍h, sim chin kip beh khì i-īⁿ si̍t-si̍p. Chin hoaⁿ-hí chhòa-gōa-kho i-īⁿ beh kiò góa khì tng hù-īⁿ-tiúⁿ. Sûi-jiân siū īⁿ-tiúⁿ ê chiàu-kò͘, chóng-sī bô hoat ún-ba̍t góa sī pe̍h-sek khióng-pò͘ siū lia̍h ê lâng, só͘-í bô hêng tiong, hō͘ lâng khin-sī koh kiaⁿ-hiâⁿ.
|
出獄離開綠島，太太已經tī新港beh來接我。當然著事先有保証人才會tàng出獄，若無免想，著等到有才beh准你出。看著離開七年ê外界，感覺非常gông-ngia̍h,隔日坐公路車，沿路走，倒爿太平洋，正爿青翠ê山波展開大自然美麗ê一幅圖，突然hō͘我心情開闊。共一樣ê一幅圖kap tī綠島所受ê感覺有「天淵之別」。為著beh彌補7年ê空白，心真急beh去醫院實習。真歡喜蔡外科醫院beh叫我去當副院長。雖然受院長ê照顧，總是無法隱密我是白色恐怖受掠ê人，所以無形中，hō͘人輕視koh驚惶。 |
|
Tī Kong-san khai-gia̍p hêng-i ê sî, koh khah cheng-ka te̍k-bū-jîn-oân ê kàm-sī kap chù-ì. Bô koán chóaⁿ-iūⁿ góa chí ū tiām-tiām lâi khai-sí ta̍h-chhut gōa-kho i-seng ê seng-oa̍h.
|
Tī岡山開業行醫ê時，koh較增加特務人員ê監視kap注意。無管怎樣我只有恬恬來開始踏出外科醫生ê生活。 |
|
Góa ê khai-gia̍p goân-chek, i-seng m̄ sī sio̍k tī te̍k-hióng kai kip, sī sio̍k tī pêng-hoân ê lâng, m̄ thang chū ko kiau gō͘, tio̍h khiam-pi.
|
我ê開業原則，醫生m̄是屬tī特享階級，是屬tī平凡ê人。m̄ thang自高驕傲，著謙卑。 |
|
Khai-gia̍p tē it ji̍t chiū hoat-seng tōa thiau chiàn, chi̍t khui-mn̂g chiū chi̍t ūi ūi-chhut-hoeh ê hoān chiá hō͘ lâng chài lâi, sī Kong-san chi̍t ūi lāi-kho bêng-I, Ko-toan-bô i-seng kài-siāu, pēⁿ chèng giâm tiōng su iàu chhiú-su̍t, góa ê pēⁿ-īⁿ chí ū chi̍t ūi hō͘-sū, khì-hâi iá bô chiâu-pī, nā kū-choa̍t, it-tēng éng-hióng chiong-lâi, chìn-thòe-lióng-lân ê sî, sûi sî èng-piàn, koat-tēng tùi Kong-san i-īⁿ chhiáⁿ gōa-kho hō͘-sū-tiúⁿ í-ki̍p chioh-ēng put-chiok ê khì-hâi. Lēng-gōa chhiáⁿ góa ê kū-á, Ko-hū-sán-kho i-su, Ko-bo̍k-bîn, koh ke góa ê hū-jîn-lâng lâi tng chō͘-chhiú, sûi-jiân chin kín-tiuⁿ, chhiú-su̍t chêng kî-tó (tiūⁿ-ḿ hoan-hù) kiû Siōng-tè khòaⁿ-kò͘ chit pái chhiú-su̍t sêng-kong. Kám-siā Siōng-tè “Ūi chhiat-tû”, chhiú-su̍t it-chhè sūn-lī. M̄-nā án-ni, chhiú-su̍t āu tē sì ji̍t, pīⁿ-lâng thau cháu khì thì-thâu, kap góa kòe-khì tī pa̍t keng pīⁿ-īⁿ teh kò͘ pīⁿ-lâng ê chêng-hêng lóng bô kâng, bōe siong-sìn thái-ōe chiah-ni̍h sūn-sū.
|
開業第一日就發生大挑戰，一開門就一位胃出血ê患者hō͘人載來，是岡山一位內科名醫，高端模醫生介紹，病症嚴重需要手術，我ê病院只有一位護士，器械也無齊備，若拒絕，一定影響將來，進退兩難ê時，隨時應變，決定tùi岡山醫院請外科護士長以及借用不足ê器械。另外請我ê舅仔，高婦產科醫師，高牧民，koh加我ê婦人人來當助手，雖然真緊張，手術前祈禱（丈姆吩咐）求上帝看顧這擺手術成功。感謝上帝，「胃切除」手術一切順利。M̄若án-ni，手術後第四日，病人偷走去剃頭，kap我過去tī別間病院teh顧病人ê情形攏無共，bōe相信thái會chiah-ni̍h順序。 |
|
Só͘-í khai-gia̍p chiū bô tēng sî khòaⁿ-pīⁿ, sûi-sî èng hoān-chiá ê hong-piān. Sòe-kiāⁿ tōa-kiāⁿ ê tī-liâu, lóng góa īⁿ-tiúⁿ chhin-sin tāng-chhiú, bô kiò pa̍t lâng lâi thè. Su-iàu X-kong kiám-cha ê sî, góa chiū chhin-sin tòe khì. Só͘-í hoān-chiá ū an-sim kap sìn-jīm-kám. Bô jōa kú pīⁿ-īⁿ ê gia̍p-bū iá chiūⁿ kúi-tō, hoān-chiá iá cheng-ka. Khòaⁿ-tio̍h án-ni, Lô-pó-kio̍k iá lâi saⁿ pái khoàn-iú góa chham-ka te̍k-iok pīⁿ-īⁿ. In-ūi tong-sî Lô-pó-kio̍k kap te̍k-iok i-īⁿ lióng hong, sî-siông hoat-seng put jû-khoài ê tāi-chì, phì-jū kóng, ū kè-siàu, ah-sī i-io̍h-hùi chi-hù, lóng bōe tāi-hong (古祟).
|
所以開業就無定時看病，隨時應患者ê方便。細件大件ê治療，攏我院長親身動手，無叫別人來替。需要X光檢查ê時，我就親身tòe--去。所以患者有安心kap信任感。無偌久病院ê業務也上軌道，患者也增加。看著án-ni，勞保局也來三擺勸誘我參加特約病院。因為當時勞保局kap特約醫院兩方，時常發生不愉快ê代誌，譬諭講：有價數，抑是醫藥費支付，攏bōe大方（古祟）。 |
|
Ū chi̍t ê kò͘-sū hoat-seng tī góa sin-chiūⁿ: Chi̍t ūi pêng-iú (余林桃園哥) tùi góa kóng, “Lāu-hiaⁿ, lí bô chhiūⁿ bó͘ i-seng ēng chîⁿ ah-sī chhiáⁿ-toh pài-thok su-ki chài hoān-chiá lâi, lí chò án-ni chin tio̍h!” Jiân-āu kòe chi̍t tōaⁿ sî-kan liáu āu koh kóng, “Lāu-hiaⁿ, lí m̄-thang hiah-ni̍h kheh-khì lah, lâng chóaⁿ-iūⁿ chò chiū o̍h in hó lah.” Koh kòe chi̍t chām iū kóng, “Lāu-hiaⁿ, lí si̍t-chāi chin gōng, sè-kan bô lâng chhiūⁿ lí án-ni, beh the̍h chîⁿ hō͘ lí thàn, lí m̄ thàn.” Che piáu-sī sè-siōng ê piàn-hòa. Chóng-sī thâu bóe it-koàn lóng kian-chhî góa ê chok-hong, che chiah sī góa sim-an-lí-tek ê choh-hoat.
|
有一個故事發生tī我身上：一位朋友（余林桃園哥）對我講：「老兄，你無像某醫生用錢抑是請桌拜託司機載患者來，你做án-ni真著！」然後過一段時間了後koh講：「老兄，你m̄-thang hiah-ni̍h客氣--lah，人怎樣做就學in好--lah。」Koh過一chām又講：「老兄，你實在真憨，世間無人像你án-ni，beh提錢hō͘你趁，你m̄趁。」Che表示世上ê變化。總是頭尾一貫攏堅持我ê作風，che才是我心安理得ê作法。 |
|
Ta̍k ji̍t hoān-chiá chhut ji̍p khang-khòe bô êng, tī kài-giâm-lēng chi-hā, sûi-jiân piáu bīn siōng chū-iû, múi goe̍h ū chi̍t tiuⁿ phoe (戴笠), ài lí siá seng-oa̍h ê chêng-hêng, tùi siā-hōe ê kám-sióng, lēng-gōa, ta̍k goe̍h ji̍t te̍k-bū-jîn-oân lâi thàm-hóng. Sim-chêng thái-ōe tit-tio̍h khin-sang. Liân kàu-hōe mā m̄ káⁿ khì lé-pài. Kài-giâm kái-tû liáu āu, ná-chhiūⁿ kong-bêng chiò tī thâu-chêng, sim-heng iá khui-khoah, chhin-chhiūⁿ teh tī heng-khám ê tōa-tè chio̍h-thâu lak bô-khì, chiū khai-sí hôe-hok khì kàu-hōe chham-ka lé-pài, chiām-chiām si̍p-koàn liáu āu, chiū chham-ka chá-tó-hōe, tha̍k pe̍h-ōe-jī Sèng-keng.
|
逐日患者出入工課無閒，tī戒嚴令之下，雖然表面上自由，每月有一張批（戴笠），ài你寫生活ê情形，對社會ê感想。另外，逐月日特務人員來探訪。心情thái會得著輕鬆。連教會mā m̄-káⁿ去禮拜。戒嚴解除了後，那像光明照tī頭前，心胸也開闊，親像teh tī胸坎ê大塊石頭落--無-去，就開始回復去教會參加禮拜，漸漸習慣了後，就參加早禱會，讀白話字聖經。 |
|
Tùi bú-gí ê kak-chhéⁿ
|
對母語ê覺醒 |
|
Siūⁿ khí 1895 nî, ūi Kah-ngó͘-chiàn-cheng (甲午戰爭), Chheng-tiâu (清朝) kā Tâi-oân koah hō͘ Ji̍t-pún, siū chi̍p-bîn thóng-tì ngó͘-cha̍p nî, koh 1946 nî tùi Tiong-kok tô-miā lâi Tâi-oân ê kok-bîn-tóng gōa-lâi-chèng-koân, ap-pek hā, keng-kòe chiong-kūn ngó͘-cha̍p nî, lán bô hoat-tō͘ kong-khai sú-iōng ka-kī ê bú-gí. Chin ka-chài ū sim ê sian-jîn, ūi-tio̍h pó-liû bú-gí iōng chióng-chióng hong-hoat, chhin-chhiūⁿ koa-á-hì, tōa-hì, pò͘-tē-hì, kóng-kó͘ (三國誌,山伯英台,林投姐等), ah-sī phah-kûn bōe kô͘-io̍h ê hong-hoat, lâi pó-chûn lán ê bú-gí. Tâi-lâm jī-tiong (chit-má sī台南一中), chāi ha̍k tiong sian-pòe, chiū giâm-keh kìm-chí siōng-khò sî-kan í-gōa, tông-ha̍k-kan m̄-chún kóng ji̍t-gí, it-tēng tio̍h kóng bú-gí. Nā bô, sûi-sî kiò khì (槍器庫) āu-bīn, khiā tiàm tiong-ng, siōng-kip seng ûi-leh, chi̍t-kù lâi, chi̍t-kù khì, lâi chit-būn, nā tap liáu bô tú hó, chiū kā lí phah, kā lí that, hit chióng khì-hun chin sī kín-tiuⁿ koh kiaⁿ-hiâⁿ. Sian-pòe iōng-sim kè-kàu, lâi pó-liû lán ê bú-gí.
|
想起1895年，為甲午戰爭，清朝kā台灣割hō͘日本，受殖民統治五十年，koh 1946年tùi中國逃命來台灣ê國民黨外來政權壓迫下，經過將近五十年，咱無法度公開使用家己ê母語。真佳哉有心ê先人，為著保留母語用種種方法，親像歌仔戲、大戲、布袋戲、講古（三國誌、山伯英台、林投姐等），抑是扑拳賣膏藥ê方法，來保存咱ê母語。台南二中，在學中先輩，就嚴格禁止上課時間以外，同學間m̄准講日語，一定著講母語。若無，隨時叫去（槍器庫）後面，企tiàm中央，上級生圍--leh，一句來，一句去，來質問，若答了無tú好，就kā你扑，kā你踢，hit種氣氛真是緊張koh驚惶。先輩用心計較，來保留咱ê母語。 |
|
Chin khim-phòe tī Ji̍t-pún kun-kok chú-gī kap kok-bîn-tóng ah-pà ê ap-pek hā, Tâi-oân ki-tok tiúⁿ-ló kàu-hōe bo̍k-su, iáu-kú bô sit-chì, bô hoe-sim, ûn-á iōng bú-gí teh káng-tō, pó-liû lán pē-bú ōe ê miā-me̍h kàu hiān-chāi. He̍k sī tī kàu-hōe iá bô koán kok-bîn-tóng ê kìm-chí, khòaⁿ Lô-má-jī ê Sèng-keng, iá kè-sio̍k hoat-hêng kàu-hōe kong-pò, lâi kàu-io̍k m̄-bat jī ê lâng siá, tha̍k, kóng, chin iōng-sim, hō͘ bú-gí m̄-thang bōe kì-tit.
|
真欽佩tī日本軍國主義kap國民黨壓霸ê壓迫下，台灣基督長老教會牧師，iáu-kú無失志、無灰心，勻仔用母語teh講道，保留咱父母話ê命脈到現在。或是tī教會也無管國民黨ê禁止，看羅馬字ê聖經，也繼續發行教會公報，來教育m̄-bat字ê人寫、讀、講，真用心，hō͘母語m̄-thang bōe記得。 |
|
Kóng tio̍h bú-gí si̍t-chāi chin bûn-ngá, iu-bí iā chin bûn-ha̍k.
|
講著母語實在真文雅、優美也真文學。 |
|
Phì-jū kóng:
|
譬諭講： |
|
Pe̍h sut-sut, hīm-hīm háu Khó͘ te̍h-te̍h, Súi tang-tang Phî-phî chhoah, haiⁿ-haiⁿ chhan |
白sut-sut，hīm-hīm哮 苦te̍h-te̍h,sui噹噹 皮皮chhoah，haiⁿ-haiⁿ chhan |
|
Koh ū ah-ūn, lē-jû
|
Koh有押韻，例如 |
|
Siàu-liân lâng bōe hiáu siūⁿ,chia̍h lāu m̄ chiâⁿ iūⁿ. Sè hàn thau bán pû, tōa hàn thau khan gû. Tōa kha ta̍h tē ún, sè kha ka-lún sún (khó͘-khǹg kó͘-chá-lâng m̄ thang pa̍k-kha) |
少年人bōe曉想，食老m̄誠樣。 細漢偷挽匏，大漢偷牽牛。 大腳踏地穩，細腳ka-lún-sún(苦勸古早人m̄ thang縛腳） |
|
Su iàu hàn-jī tâi-gí Sèng-keng
|
需要漢字台語聖經 |
|
Ōe kì-tit tha̍k tiong-ha̍k ê sî (1935), siông-siông khì kàu-hōe lé-pài, bo̍k-su lóng mah[mā] iōng bú-gí, só͘ tha̍k ê Sèng-keng sī lô-má-jī Sèng-keng, goán tī ha̍k-hāu só͘ khòaⁿ sī ji̍t-pún chheh, só͘ siū ê kàu-io̍k sī ji̍t-pún kàu-io̍k, ná ū hoat-tō͘ ha̍k-si̍p bú-gí, chí ū tī kàu-hōe bián-kióng thiaⁿ bo̍k-su káng-tō í-gōa, sī bô chèng-sek lâi tha̍k bú-gí. Kan-ta ji̍t siông seng-oa̍h tiong ū kúi kù kóng lâi kóng khì nā-tiāⁿ. Tāi pō͘-hūn lóng sī iōng ji̍t-gú, só͘-í chin kám-kak kî-koài, ná ōe bô hàn-jī tâi-gú Sèng-keng, chí ū khòaⁿ tio̍h lô-má-jī Sèng-keng, kám-kak chin put-khó-su-gī.
|
會記得讀中學ê時（1935），常常去教會禮拜，牧師攏mā用母語，所讀ê聖經是羅馬字聖經，阮tī學校所看是日本冊，所受ê教育是日本教育，那有法度學習母語，只有tī教會勉強聽牧師講道以外，是無正式來讀母語。Kan-ta日常生活中有幾句講來講去nā-tiāⁿ。大部份攏是用日語，所以真感覺奇怪，那會無漢字台語聖經，只有看著羅馬字聖經，感覺真不可思議。 |
|
Kàu gōa lâi kok-bîn-tóng thóng-tī hā, tâi-oân kàu-hōe pī-pek lóng tio̍h kái-iōng Pak-kiaⁿ gí Sèng-keng, koh khah cheng-ka liáu-kái ê khùn-lân.
|
到外來國民黨統治下，台灣教會被逼攏著改用北京語聖經，koh較增加了解ê困難。 |
|
In-ūi tu̍t-jiân chìn-ji̍p hoa-gí sî-tāi, m̄ nā bōe hiáu thiaⁿ, kóng, tha̍k, iah bōe hiáu siá, thái-ōe liáu-kái Sèng-keng ê ì-sù. Hut-jiân ta̍h ji̍p àm bo̍k-bo̍k ê khoân-kéng, m̄ chai án-chóaⁿ chiah hó. Chit chióng bûn-hòa ê pak-lī kap toān-choa̍t sī goán che sî-tāi ê chi̍t tōa thòng-khó͘. Koh khah kám-kak ū su-iàu chi̍t pún tâi-gú hàn-jī Sèng-keng.
|
因為突然進入華語時代，m̄若bōe曉聽、講、讀，亦bōe曉寫，thái會了解聖經ê意思。忽然踏入暗bo̍k-bo̍k ê環境，m̄知án-chóaⁿ才好。這種文化ê剝離kap斷絕是阮che時代ê一大痛苦。Koh較感覺有需要一本台語漢字聖經。 |
|
Hàn-jī bú-gí chiah ū chhin-chhiat-kám. Siūⁿ tio̍h 130 nî chêng, tong-sî soan-kàu-su siū phài tùi Kanatai lâi Tâi-oân, tī bô kàu-su, lâi o̍h tong-tōe ê gú-giân, 偕叡理 (George Leslie Mackay) Bo̍k-su só͘ tú tio̍h ê chêng-hêng. Tâi-oân kàu-hōe-kong-pò 1896 kî ū án-ni siá: “...... sin thiaⁿ tio̍h ê jī lóng kì khí lâi, jī kù iah kín cheng-ka ... . bô khah hó ê jī-tián, beh jīn-bat chi̍t jī ê ì-gī, siông-siông tio̍h hùi sò͘ siáu sî.”
|
漢字母語chiah有親切感。想著130年前，當時宣教師受派tùi加拿大來台灣，tī無教師，來學當地ê語言，偕叡理（George Leslie Mackay）牧師所tú著ê情形。台灣教會公報1896期有án-ni寫：「…新聽著ê字攏記起來，字句亦緊增加…無較好ê字典，beh認bat一字ê意義，常常著費數少時。」 |
|
Tī chit chióng khùn-khó͘ ê chêng-hêng hā, só͘ phian-siá ê Lô-má-jī Sèng-keng, í-keng iā sú-iōng 100 gōa nî kú, chóng-sī gōa-kok-jī, sī tāu-chhài-gê iūⁿ jī só͘ siá ê. Lán kiám bô kái ū bú-gí hàn-jī pún ê Sèng-keng thang khòaⁿ? hō͘ lán koh khah ōe ū chhin-bi̍t-kám kap chhin-chhiat-kám.
|
Tī這種困苦ê情形下，所編寫ê羅馬字聖經，已經也使用100外年久，總是外國字，是豆菜芽樣字所寫--ê。咱kiám無改有母語漢字本ê聖經thang看？hō͘咱koh較會有親密感kap親切感。 |
|
Kám-siā Siōng-tè sù góa tì-hūi kap khùi-la̍t 13 nî chêng ta̍k ji̍t chham-ka chá-tó-hōe, tha̍k lô-má-jī Sèng-keng, chin pek-chhiat kám-kak su-iàu chi̍t pún hàn-jī tâi-gí Sèng-keng, hit chūn tha̍k I-sài-a-su 6 chiuⁿ 8 chat: “Góa tī chia, thang chhe góa, ….”, koh tha̍k tio̍h chi̍t kù Má-khó 10 chiuⁿ 45 chat “In-ūi Jîn-chú kàu, m̄ sī beh chhe-ēng lâng, sī beh hō͘ lâng chhe-ēng ….”. Góa chiū sim-ki-it-tōng, kiû Siōng-tè sù góa tì-hūi kap khùi-la̍t lâi hoan-siá hàn-jī tâi-gí Sèng-keng. Āu lâi ná siá ná ū cheng-sîn, seng-oa̍h ia̍h chhiong-móa chhiong-si̍t-kám. Sî-siông siá kàu pòaⁿ-mî 1~2 tiám iá bōe ià-siān, chiah chai Siōng-tè sī chiap-la̍p góa chit hō khang-khòe. Sûi-jiân ū chit kóa lô-má-jī, chhiú the̍h jī-tián hian lâi hian khì iá tio̍h chhōe kàu ū jī, chin chiàⁿ thé-hōe tio̍h tong-sî George Leslie Mackay Bo̍k-su ūi tio̍h chi̍t jī siông-siông hùi sò͘ sió sî ê khùn-kéng. Góa iá m̄ chai kúi pái tú tio̍h khùn-lân siá bōe chhut jī ê sî, chiū siūⁿ bô èng kai taⁿ chiah-n̍i̍h tāng ê tàⁿ lâi kan-khó͘, góa pún sī chi̍t ê tha̍k i-ha̍k ê, pēng m̄ sī siū kòe sîn-ha̍k kàu-io̍k ê, tong-chho͘ nā m̄ sī chi̍t kó͘ sū-hōng ê sim, m̄ chai ū kúi pái siūⁿ beh hòng-khì chit ê sū-kang, chóng-sī āu-lâi keng-kòe 6 nî gōa ê nāi-sim chiah siá liáu 120 bān jī sin kū iok.
|
感謝上帝賜我智慧kap氣力13年前逐日參加早禱會，讀羅馬字聖經，真迫切感覺需要一本漢字台語聖經，hit陣讀以賽亞書6章8節：「我tī chia，thang差我…」，koh讀著一句馬可10章45節「因為人子到，m̄是beh差用人，是beh hō͘人差用…」我就心機一動，求上帝賜我智慧kap氣力來翻寫漢字台語聖經。後來那寫那有精神，生活亦充滿充實。時常寫到半暝1~2點也bōe厭siān,才知上帝是接納我這號工課。雖然有這寡羅馬字，手提字典掀來掀去也著chhōe到有字，真正體會著當時George Leslie Mackay牧師為著一字常常費數小時ê困境。我也m̄知幾擺tú著困難寫bōe出字ê時，就想無應該擔chiah-n̍i̍h重ê擔來艱苦，我本是一個讀醫學--ê,並m̄是受過神學教育--ê,當初若m̄是一股事奉ê心，m̄知有幾擺想beh放棄這個事工，總是後來經過6年外ê耐心才寫了120萬字新舊約。 |
|
Hoaⁿ-hí ta̍h chhut pún thó͘ hòa ì-sek
|
歡喜踏出本土化意識 |
|
Chin hoaⁿ-hí 1996 nî 2 goe̍h chhe 1 Tâi-oân sì pah nî lâi thâu chi̍t pún tâi-gí-hàn-jī-pún Sèng-keng kap tāi-ke saⁿ kìⁿ bīn, koh khah hoaⁿ-hí kāng nî 2 goe̍h 23 ji̍t 4 pah nî lâi Tâi-oân tē it jīm bîn-soán-chóng-thóng iá chhut-hiān, chit nn̄g hāng bô iok kāng sî chhut-hiān, sī chi̍t kiāⁿ tōa sū. Chêng-chiá, pó-chhî tâi-oân-lâng ê “Lêng-hûn”--bú-gí kap bûn-hòa, āu-chiá, piáu-sī Tâi-oân sī chú-koân to̍k-li̍p ê kok-ka.
|
真歡喜1996年2月初1台灣400年來頭一本台語漢字本聖經kap大家相見面，koh較歡喜共年2月23日4百年來台灣第一任民選總統也出現，這兩項無約共時出現，是一件大事。前者，保持台灣人ê「靈魂」-- 母語kap文化；後者，表示台灣是主權獨立ê國家。 |
|
Kúi cha̍p nî lâi bâi-ho̍k tī ta̍k lâng sim lāi ê pún-thó͘-hòa ì-sek, iōng pún-thó͘ te̍k-iú ê bú-gí hoah-chhut lán ê sim-siaⁿ. Ūi kiông-hòa bú-gí kàu-io̍k lâi hoe-ho̍k tâi-oân lâng ê jīm-tông, chun-giâm kap chū-sìn-sim, koh hō͘ lâng jīm-sek tâi-oân lâng í-keng ióng-kám ta̍h chhut chi̍t tōa pō͘.
|
幾十年來埋伏tī逐人心內ê本土化意識，用本土特有ê母語喝出咱ê心聲。為強化母語教育來恢復台灣人ê認同、尊嚴kap自信心，koh hō͘人認識台灣人已經勇敢踏出一大步。 |
|
Cha̍p saⁿ nî chêng koat-sim hoan-siá Sèng-keng ê sî, tùi chhù-lāi lâng lóng m̄ káⁿ kóng chhut, kiaⁿ liáu pòaⁿ-tô͘ choh-hùi ín-khí lâng thí-chhiò. Ia̍h ū lâng kóng: “Ná tio̍h chò chit chióng gōng-sū,” Ka-kī siūⁿ, góa ê ji̍t-chí m̄ chai iáu ū jōa kú, iú-seng-chi-ji̍t lâi êng-iāu Siōng-tè, lī-ek sè-jîn, sī góa sim só͘ goān. Góa sûi-jiân sī chū-iû sin, m̄-kú tī gōa-lâi-chèng-koân ê thóng-tì hā, sûi-sî to ū sèⁿ-miā ê gûi-hiám.
|
13年前決心翻寫聖經ê時，tùi厝內人攏m̄-káⁿ講出，驚了半途作廢引起人恥笑。亦有人講：「那著做這種憨事？」家己想，我ê日子m̄知iáu有偌久，有生之日來榮耀上帝，利益世人，是我心所願。我雖然是自由身，m̄-kú tī外來政權ê統治下，隨時都有生命ê危險。 |
|
1991 nî Sèng-keng kong-hōe hù-chóng-kàn-sū, Kí-goân-hong Bo̍k-su tit tio̍h siau-sit, chai góa hoan-siá tâi-gí hàn-jī Sèng-keng. Sûi-jiân lēng-gōa ū chi̍t ūi tiúⁿ-ló ia̍h ū siá, tān-sī kàm-chhâ kiat-kó koat-tēng chhái-iōng góa ê goân-kó. Jiân-āu lâi lâm-pō͘ iau-kiû Si-phian chi̍t pō͘ hūn goân-kó, tī Tâi-oân kàu-hōe kong-pò-siā ia̍h teng chhut Chim-giân chi̍t pō͘ hūn.
|
1991年聖經公會副總幹事，紀元芳牧師得著消息，知我翻寫台語漢字聖經。雖然另外有一位長老亦有寫，但是鑑查結果決定採用我ê原稿。然後來南部要求詩篇一部份原稿，tī台灣教會公報社亦登出箴言一部份。 |
|
1992 nî 11 goe̍h 11 ji̍t, Sèng-keng kong-hōe chóng-kàn-sū Lōa-chùn-bêng Bo̍k-su, hù-chóng-kàn-sū Kí-goân-hong Bo̍k-su, nn̄g ūi bo̍k-su lâi hân-sià, chhiáⁿ Kong-san kàu-hōe Lí-put-ek Bo̍k-su kap bo̍k-su-niû li̍p-hoe, lióng-hong chhiam ha̍p-iok-su liáu āu, choân pō͘ sin kū iok Sèng-keng goân-kó iáⁿ-ìn kau hō͘ Sèng-keng kong-hōe chóng-kàn-sū. Chhiam-iok ê sî chóng-kàn-sū ū the̍h khí góa su-iàu sím-mi̍h tiâu-kiāⁿ sî, in-ūi tùi Siōng-tè sū-hōng tio̍h pe̍h-pe̍h hiàn-chhut, só͘-í lo̍k-ì bô tiâu-kiāⁿ hōng-hiàn, chiah sī góa ê goān-bōng.
|
1992年11月11日，聖經公會總幹事賴俊明牧師，副總幹事紀元芳牧師，兩位牧師來寒舍，請岡山教會李不易牧師kap牧師娘立花，兩方簽合約書了後，全部新舊約聖經原稿影印交hō͘聖經公會總幹事。簽約ê時總幹事有提起我需要甚mi̍h條件時，因為對上帝事奉著白白獻出，所以樂意無條件奉獻，才是我ê願望。 |
|
Kám-giân
|
感言 |
|
Chi̍t ê lâng chhut-sì ê só͘-chāi kap sî-tāi sī bô hoat ka-kī lâi koat-tēng. Tī sèⁿ-miā múi chi̍t ê kai-tōaⁿ keng-kòe tiong, óng-óng bô it-tēng kám-siū tio̍h sī tī keng-le̍k sî-tāi ê tōa piàn-tōng. Sûi-jiân iá bat ū siáu-liân eng-hiông ê chì-hiòng, hôe-siúⁿ ka-kī ê it seng, góa ê sèⁿ-miā khiok sī kap sî-tāi ū bi̍t-chhiat ê koan-liân. Sî-tāi ê pho-lōng chhiong-kek góa ê jîn-seng, thoàn-liān góa chōe-chōe.
|
一個人出世ê所在kap時代是無法家己來決定。Tī生命每一個階段經過中，往往無一定感受著是tī經歷時代ê大變動。雖然也bat有少年英雄ê志向，回想家己ê一生，我ê生命卻是kap時代有密切ê關聯。時代ê波浪衝擊我ê人生，鍛練我濟濟。 |
|
Tān góa ka-kī iá ū kian-siú ê ì-chì kap goân-chek. Sûi-jiân sî-tāi ê siong-jiah chhim-khek tī góa chhián-po̍h ê sèⁿ-miā, tong-jiân iá lâu lo̍h siong-hûn lûi-lûi, tiàm tī jîn-seng chit ê kai-tōaⁿ, thiàⁿ-siong kap pi-hūn chiām-chiām piàn chò tùi sèⁿ-miā ê kèng-ùi kap kám-kek.
|
但我家己也有堅守ê意志kap原則。雖然時代ê傷跡深刻tī我淺薄ê生命，當然也留落傷痕纍纍，tiàm tī人生這個階段，痛傷kap悲恨漸漸變做對生命ê敬畏kap感激。 |
|
Tī beh kiat-sok í-chêng, the̍h chhut kúi tiám chhim-oán éng-hióng góa, pang-chō͘ góa ê le̍k-liōng, che iá sī góa it-seng pó-kùi ê chu-sán.
|
Tī beh結束以前，提出幾點深遠影響我，幫助我ê力量，che也是我一生寶貴ê資產。 |
|
1. Lāu-bú tùi góa ê thiàⁿ.
|
1、老母對我ê疼。 |
|
2. Ki-tok sìn-gióng ê hû-chhî kap óa-khò.
|
2、基督信仰ê扶持kap倚靠。 |
|
3. Chòe ki-chàn lîm-chhn̂g i-seng ê chek-jīm kap êng-ū.
|
3、做基層臨床醫生ê責任kap榮譽。 |
|
4. Tùi Tâi-oân hiong-thó͘ éng bô piàn ê chhim-hō͘ kám-chêng.
|
4、對台灣鄉土永無變ê深厚感情。 |
|
5. Góa ê hū-jîn-lâng tiong-cheng bô piàn ê hu-chhe un-chêng, it-seng kūn-tòe bô hō͘-hóe, saⁿ-thiàⁿ kap chiàu-kò͘.
|
5、我ê婦人人忠貞無變ê夫妻恩情，一生跟隨無後悔，相疼kap照顧。 |
|
6. Góa lia̍h “Chhut-sì m̄ sī beh chhe-ēng lâng, sī beh hō͘ lâng chhe-ēng.” chò chi̍t ê chū-ngó͘ bián-lē.
|
6、我掠「出世m̄是beh差用人，是beh hō͘人差用。」做一個自我勉勵。 |
|
Oân.
|
完。 |
|
1991.
|
1991. |
