Góa án-ni kiâⁿ-kòe piàn-tōng ê sî-tāi_01
|
我án-ni行過變動ê時代_01 |
| Lîm Un-khoe |
林恩魁 |
|
Góa án-ni kiâⁿ-kòe piàn-tōng ê sî-tāi
|
我án-ni行過變動ê時代 |
|
Góa 1922 nî chhut-sì tī Ko-hiông koān Ē-ka-tiaⁿ ê sió hî-chhun, Lāu-pē ūi-tio̍h thàn-chia̍h kiat-hun āu chiū khì Jiáu-òa (爪哇＝印尼) ê siú-to͘ “Jakarta” (tng-sî kiò chò “Batavia”) keng-siong. Lāu-bú in-ūi beh phòe-ha̍p chiū khì “Tâi-lâm i-īⁿ” “Sán-pô” pó͘-si̍p pan káng-si̍p. The̍h-tio̍h chō͘-sán-sū ê chip-chiàu liáu-āu, góa la̍k-hòe ê sî chiah chhōa góa khì kìⁿ lī-khui la̍k-nî ê lāu-pē.
|
我1922年出世tī高雄縣下茄萣ê小漁村，老父為著趁食結婚後就去爪哇（爪哇＝印尼）ê首都「Jakarta」（當時叫做「Batavia」）經商。老母因為beh配合就去「台南醫院」「產婆」補習班講習。提著助產士ê執照了後，我六歲ê時chiah chhōa我去見離開六年ê老父。 |
|
Góa ê gín-á sî-tāi
|
我ê囡仔時代 |
|
Góa tong-chho͘ kàu Batavia e sî sī la̍k-hòe, góa ê a-bú kap saⁿ-lī la̍k-nî ê a-pa kìⁿ-bīn sī jōa-á ni̍h hoaⁿ-hí, sió ka-têng lâi thoân-îⁿ. Tùi góa lâi kóng bô hoat lâi chhin-kūn chho͘ kìⁿ ê lāu-pē. Ta̍k-ji̍t ǹg a-bú chhá beh tó-tńg khì Tâi-oân. Tháu-chá khí-lâi chiū cháu khì hù-kūn, tī koe-lō͘ tiong-ng ê kiô-téng, khòaⁿ chài-hòe ê sòe chiah chûn tī ē-bīn teh kiâⁿ, bô beh tńg khì chhù, só͘-í chiū liân-sòa kúi-ná ji̍t kiò “Babu” (lú-iōng-jîn) lâi chhōa góa tńg khì. A-bú-á sī chō͘-sán-sū, a-pa sī keng-siong tī gōa-bīn, lāu-bú jîn-tē chhiⁿ-so͘, só͘-í chhiâng-chāi chòe-hóe chhut-mn̂g, chhun góa chi̍t ê lâu tiàm chhù-lāi, bōe hòng-sim, só͘-í só góa tiàm pâng-keng lāi tán kah in tńg lâi. chia̍h, pàng, lóng tiàm lāi-té. Chiām-chiām koàn-sì liáu āu iá kap chāi-tē gín-á chò-hóe khì gōa-bīn chhit-thô. Pàng hong-chhoe, ī chu-á, khiâ tek-bé, ta̍k-ji̍t to chiâⁿ bô-êng.
|
我當初到Batavia ê時是六歲，我ê阿母kap相離6年ê阿爸見面是偌--仔-ni̍h歡喜，小家庭來團圓。對我來講無法來親近初見ê老父。逐日向阿母吵beh倒轉去台灣。透早起來就走去附近，tī街路中央ê橋頂，看載貨ê細隻船tī下面teh行。無beh轉去厝，所以就連續幾若日叫「Babu」（女佣人）來chhōa我轉--去。阿母仔是助產士，阿爸是經商tī外面，老母人地生疏，所以常在做伙出門，chhun我一個留tiàm厝內，bōe放心，所以鎖我tiàm房間內等kah in轉來。食、放，攏tiàm內底。漸漸慣勢了後也kap在地囡仔做伙去外面chhit-thô。放風吹、ī珠仔、騎竹馬，逐日都誠無閒。 |
|
Kóng tio̍h pàng hong-chhoe chin chhù-bī, po-lê-phìⁿ tok iù-iù chhin-chhiūⁿ pe̍h hún, chham chi̍t kóa chhiū-chi kap chúi chò-hóe, ka-jia̍t hō͘ kún, kā chhiū-chi iûⁿ liáu, kap po-lê hún kiáu-lā hō͘ chiâu-ûn, jiân-āu kui-kiû tàn lo̍h khì, ûn-ûn-á liû sòaⁿ, chiū po-lê hún liâm tī sòaⁿ, kau tiàm chhiū-ki, tiong-kan pha̍k-ji̍t chi̍t-ē á chiū ta. Iōng chit ê sòaⁿ pàng hong-chhoe, hiòng pa̍t ê hong-chhoe thiau-chiàn (sio-phah), su hit-pêng sòaⁿ-tn̄g, hong-chhoe chiū tī khong-tiong phiau lo̍h tē. Tńg lâi Tâi-oân liáu-āu kàu chit-má, iáu bē bat khòaⁿ-kìⁿ ū chit chióng hong-chhoe ê sńg-hoat.
|
講著放風吹真趣味，玻璃片tok幼幼親像白粉，摻一寡樹脂kap水做伙，加熱hō͘滾，kā樹脂熔了，kap玻璃粉攪lā hō͘齊勻，然後歸球tàn--落-去，勻勻仔流線，就玻璃粉連tī線，勾tiàm樹枝，中間曝日一下仔就礁。用這個線放風吹，向別ê風吹挑戰（相扑），輸hit爿線斷，風吹就tī空中漂落地。轉來台灣了後到chit-má,iáu bē bat看見有這種風吹ê sńg法。 |
|
Àm-tǹg chia̍h pá āu, chiū thau cháu chhut khì kap chāi tē gín-á kui-tīn chē bián chîⁿ ê khang bé-chhia (in-ūi bé-chhī bô chài lâng-kheh bô-hoat khì, kiaⁿ hông-hāi tio̍h kau-thong.) khì lāu-jia̍t khu. Kî-tiong chi̍t ê gín-á ê lāu-pē khui mī sió chia̍h tiàm, goán saⁿ ê chiū khì chia̍h bián-hùi, chia̍h liáu chiū khì lō͘-thian tiān-iáⁿ īⁿ khòaⁿ tiān-iáⁿ, chha-put-to ū làng sî bô làng ji̍t. Giâm-hū ta̍k-mî tng-tán góa tńg lâi, chi̍t ji̍p mn̂g, chiū gia̍h chhôe-á kā góa phah, a-bú lóng m̄-káⁿ óa lâi chiàm. Háu-háu leh mā sī chiàu-siông khì.
|
暗頓食飽後，就偷走出去kap在地囡仔歸陣坐免錢ê空馬車（因為馬市無載人客無法去，驚防害著交通。）去鬧熱區。其中一個囡仔ê老父開麵小食店，阮3個就去食免費，食了就去露天電影院看電影，差不多有làng時無làng日。嚴父逐暝當等我轉--來，一入門，就gia̍h chôe仔kā我扑，阿母攏m̄-káⁿ倚來佔。哮哮--leh mā是照常去。 |
|
Tī Ji̍t-pún si̍t-bîn thóng-tī hā, goán sǹg chò Ji̍t-pún che̍k, tông-kî-sî, tī Pa-siâⁿ (Batavia chiū sī Jakarta) kan-ta chi̍t keng ji̍t-pún lâng sió ha̍k-hāu, siat tī Ji̍t-pún léng-sū koán lāi-bīn. Choân-hāu ha̍k-seng put-kò sī jī-cha̍p gōa lâng, góa chit-pan sī lâm nn̄g ê, lú nn̄g ê, chiâⁿ sim-sek. Ha̍k-hāu chhin-chhiūⁿ thok-jî-só͘, tiong-tàu chiū pàng-o̍h. Tò lâi chhù ta̍k-ji̍t kap chāi-tē gín-á chhit-thô, pn̄g-tǹg í-gōa lóng sī tī gōa-bīn. Chhiâng-chāi kàu àm-sî 8~9 tiám chiah tńg lâi. Giâm-hū ê gán-tiong góa sī chi̍t ê bô chiân-tô͘ ê gín-á. Put-sî hō͘ lāu-pē siu-lí, tī chit chióng chêng-hêng hā bōe hòng-sim, thoa-lo̍h lâi gō͘ tio̍h gín-á ê chiong-lâi, só͘-í góa cha̍p-it hòe, sió ha̍k sì nî ê sî, lāu-pē chiū koat-sim thok lâng chhōa góa tńg lâi Tâi-oân. It-tàn tī goe̍h-tâi chiūⁿ-chhia beh lī-khui ê sî, tùi thang-á khòaⁿ tio̍h lāu-bú i-i put-siá siong-sim móa-bīn ba̍k-sái chhē-chhē lâu ê sin-iáⁿ, jú-lī jú-hn̄g kàu khòaⁿ bōe tio̍h ê sî, góa chiū kìm-bōe-tiâu hut-jiân khàu chhut-lâi.
|
Tī日本殖民統治下，阮算做日本籍，同期時，tī巴城（Batavia就是Jakarta） kan-ta一間日本人小學校，設tī日本領事館內面。全校學生不過是二十外人，我這班是男兩個，女兩個，誠心適。學校親像托兒所，中晝就放學。倒來厝逐日kap在地囡仔chhit-thô,飯頓以外攏是tī外面。Chhiâng在到暗時8~9點才轉來。嚴父ê眼中我是一個無前途ê囡仔。不時hō͘老父修理，tī這種情形下bōe放心，拖落來誤著囡仔ê將來，所以我11歲，小學四年ê時，老父就決心託人chhōa我轉來台灣。一旦tī月台上車beh離開ê時，tùi窗仔看著老母依依不捨傷心滿面目屎chhē-chhē流ê身影，愈離愈遠到看bōe著ê時，我就禁bōe tiâu忽然哭出來。 |
|
Kià-tòa tī Tâi-lâm chhī so͘-oán ê chhin-chiâⁿ tau, chi̍t ē lī-khui pē-bó kòe tio̍h ko͘-toaⁿ ê seng-oa̍h chiah chai kan-khó͘. Tī chit ê sin khoân-kéng, góa chin bōe koàn-sì. Sim-lāi siàu-liām a-bú, chin ut-chut jím bōe tiâu chiū lâu ba̍k-sái. Ū sî-chūn kiò góa āiⁿ chhù-chú ê tō͘-chè gōa ê gín-á, nā háu lia̍h-chò góa bô goān-ì tiâu-tî phah hō͘ háu, pn̄g-tǹg kàu ê sî, nā khah chheⁿ-chhau ū ti-bah ê sî, chiū kóng góa m̄-káⁿ chia̍h, góa thái ōe hó-táⁿ kā nge̍h lâi chia̍h. In-ūi án-ni, bô jōa-kú góa chiū cháu khì bó-î ê chhù tòa. Lāu-bú chai-iáⁿ siau-sit chiū kóaⁿ-kín tùi Batavia chē chûn tńg-lâi, koh chhōa khì goân-ūi.
|
寄tòa tī台南市疏遠ê親情兜，一下離開父母過著孤單ê生活才知艱苦。Tī這個新環境，我真bōe慣勢。心內數念阿母，真鬱卒忍bōe tiâu就流目屎。有時陣叫我āiⁿ厝主ê度chè外ê囡仔，若哮掠做我無願意，刁持扑hō͘哮，飯頓到ê時，若較chheⁿ-chhau有豬肉ê時，就講我m̄-káⁿ食，我thái會好膽kā挾來食。因為án-ni，無偌久我就走去母姨ê厝tòa。老母知影消息就趕緊tùi Batavia坐船轉來，koh chhōa去原位。 |
|
Bûn-khái chek-á chhōa góa chē chûn keng-kòe pòaⁿ-goe̍h ji̍t kàu Tâi-lâm chhī, chiū choán-ji̍p Lâm-mn̂g sió ha̍k-hāu sì-nî kip. Bûn-khái chek-á chiū sûi-sî bé chè-ho̍k, ji̍t-iōng phín, siōng-khò iōng-kū, chheh-pau, kàu-khò su, ūn-tōng-ho̍k téng, i iá bô liáu-kái sûi-piān bé.
|
文楷叔仔chhōa我坐船經過半月日到台南市，就轉入南門小學校四年級。文楷叔仔就隨時買制服、日用品、上課用具、冊包、教課書、運動服等，伊也無了解隨便買。 |
|
Ū chi̍t-ji̍t siōng thé-chhau khò ê sî, chiū ōaⁿ chhēng ūn-tōng khò͘. Thái ōe chai ta̍k ê lia̍h góa kim-kim siòng, kî-tiong chi̍t ê óa-lâi khiú góa ê ūn-tōng khò͘-kîⁿ, khiú chi̍t ē pàng chi̍t ē, kóng “Che sī sím-mi̍h, che sī sím-mi̍h”, ta̍k ê tōa siaⁿ chhiò chhut lâi. Āu lâi chiah chai-iáⁿ goân lâi hit tiâu khò͘ sī lú-seng iōng ê. Khò͘-kîⁿ ū chhia chhiū-ni tòa, só͘-í ōe sok-kiù, bo̍k-koài hō͘ lâng chhiò kah hiah tōa siaⁿ.
|
有一日上體操課ê時，就換穿運動褲。Thái會知逐個掠我金金相，其中一個倚來khiú我ê運動褲墘，khiú一下放一下，講：「Che是甚mi̍h，che是甚mi̍h？」逐個大聲笑出來。後來才知影原來hit條褲是女生用--ê。褲墘有chhia樹奶帶，所以會束糾，莫怪hō͘人笑kah hiah大聲。 |
|
Thàu-chá siōng-khò tio̍h kiâⁿ chheng-chúi teng (chit-má kiò chò chheng-liân-lō͘) se̍h tāi-chèng kong-hn̂g (chit-má kiò chò bîn-seng lio̍k-hn̂g) keng-kòe Khóng-chú biō kàu ha̍k-hāu tāi-iok 25 hun. Tú-á choán-ha̍k siōng-khò ê sî, m̄-chai án-chóaⁿ, choân-sin gi̍h-gi̍h chùn, chhùi-khí kok bô thêng, sin-khu phi̍h-phi̍h chhoah, it-ti̍t kôaⁿ khí lâi, Khula-hala lāu-su (kip chú-jīm) lia̍h chò góa sī Lâm-iûⁿ gín-á kiaⁿ kôaⁿ, chiū kiò khì cháu-lông pha̍k-ji̍t. Chóng-sī iá bô hāu. Lō͘ bóe chhiú chiah chai góa sī hoān tio̍h Ma-la-ria (kôaⁿ-jia̍t pēⁿ).
|
透早上課著行清水町（Chit-má叫做青年路），se̍h大正公園（Chit-má叫做民生綠園），經過孔子廟到學校大約25分。Tú仔轉學上課ê時，m̄知án-chóaⁿ，全身gi̍h-gi̍h顫，嘴齒kok無停，身軀phi̍h-phi̍h chhoah，一直寒--起來，Khula-hala老師（級主任）掠做我是南洋囡仔驚寒，就叫去走廊曝日。總--是也無效。路尾手才知我是犯著Ma-la-ria (寒熱病)。 |
|
Ū chi̍t mê choân-ke chhut gōa, góa chi̍t ê lâu teh tha̍k chheh, tuh-ku bô chù-ì kā khǹg tī toh-kha ê jiō-tháng that-tó. Chhám lah! kui ê jiō-tháng ián-tó tī thô͘-kha, kóaⁿ-kín tùi gōa-bīn m̄-chai pu̍t jōa-chē pái soa lâi suh jiō hō͘ ta. Kiaⁿ chi̍t ē m̄ chai lâu jōa-chē chhìn-kōaⁿ, choân-ke lâng tò lâi, it chìn-mn̂g chiū phīⁿ tio̍h chhàu jiō phòa bī, hō͘ góa kiaⁿ kah phòa-táⁿ.
|
有一暝全家出外，我一個留teh讀冊，Tuh-ku無注意kā囥tī桌腳ê尿桶踢倒。慘--lah！歸ê尿桶ián倒tī塗腳，趕緊tùi外面m̄知pu̍t偌濟擺沙來suh尿hō͘礁。驚一下m̄知流偌濟凊汗，全家人倒來，一進門就鼻著臭尿破味，hō͘我驚kah破膽。 |
|
Nā tú tio̍h pài-la̍k chiū tò khì Ē-ka-tiaⁿ kòe mê khòaⁿ gōa-má, in-ūi i chin thiàⁿ góa. Hioh-joa̍h sî chiū tòa khah kú. Gōa-má kòe-sin liáu āu, ū sî chhiah bāng-á, a-sī thàu-chá saⁿ tiám khí lâi ngeh ti-sái, chòe ka-kī ê só͘-hùi. A-má nā tī leh ōe hō͘ góa chîⁿ, chit-má bô hó ì-sù ǹg bó-î thó, iā m̄-káⁿ án-ni chòe.
|
若tú著拜六就倒去下腳埕過暝看外媽，因為伊真疼我。歇熱時就tòa較久，外媽過身了後，有時刺網仔，抑是透早三點起來挾豬屎，做家己ê所費。阿媽若tī leh會hō͘我錢，chit-má無好意思向母姨討，也m̄-káⁿ án-ni做。 |
|
Tiong-ha̍k it-nî siū sóe-lé
|
中學一年受洗禮 |
|
Khó ji̍p Tâi-lâm jī-tiong (hiān-chāi ê It-tiong) liáu-āu, tng-sî góa it-nî-kip kià-tòa tī ha̍k-liâu, ū sî pài-la̍k chio piáu-sió-tī (雄界) tò-khì chhōe bó-î tòa chi̍t mê chiah tńg lâi siok-sià. Beh tò-khì Ka-tiāⁿpòaⁿ-tô͘ keng-kòe Hi-chhiū-á kàu Oân-lí tiúⁿ-ló kàu pò͘-tō só͘, sūn-piān khòaⁿ lé-pài ê chêng-hêng. Tē it pái chiap-chhiok tio̍h lé-pài ê khì-hun, bô jōa-kú iá se̍k-sāi Ông-heng-bú Bo̍k-su (tong-sî sī thoân-tō). I chiām-chiām liáu-kái góa sī chi̍t ê lī-khui sī tōa lâng, ko͘-toaⁿ sió liû-ha̍k seng. Ū chi̍t ji̍t hioh-joa̍h sî, chiū kiò góa tòa pò͘-tō-só͘. Só͘-í iá bô kheh-khì tòa lo̍h khì nn̄g lé-pài. Khòaⁿ tio̍h Ông Bo̍k-su kap bo̍k-su niû ê jīn-chin sū-hōng ê seng-oa̍h, hō͘ góa tùi Siōng-tè ū chi̍t tiám-á jīm-sek. Khòaⁿ tāi-ke pí-chhú saⁿ-thiàⁿ, hō͘ góa thé-hōe tio̍h, che iá ōe pó͘-chiok góa sim-lāi ê khang-hi kap ko͘-toaⁿ. Jiân-āu kám-kak bô hêng tiong ū Siōng-tè ê lêng chiām-chiām chiap-kūn. Ū chi̍t-ji̍t Ông-heng-bú Bo̍k-su chiū kiò góa siū sóe-lé, chi̍t siaⁿ chiū tah-èng khì Tâi-lâm chhī Thài-pêng-kéng kàu-hōe chiap-siū Si-khun-phêng Bo̍k-su ê sóe-lé.
|
考入台南二中（現在ê一中）了後，當時我一年級寄tòa tī學寮，有時拜六招表小弟（雄界）轉去chhōe母姨tòa一暝才轉來宿舍。Beh轉去茄萣半途經過喜樹仔到灣裡長老教佈道所，順便看禮拜ê情形。第一擺接觸著禮拜ê氣氛，無偌久也熟悉王興武牧師（當時是傳道）。伊漸漸了解我是一個離開序大人，孤單小留學生。有一日歇熱時，就叫我tòa佈道所。所以也無客氣tòa落去兩禮拜。看著王牧師kap牧師娘ê認真事奉ê生活，hō͘我對上帝有一點仔認識。看大家彼此相疼，hō͘我體會著，che也會補足我心內ê空虛kap孤單。然後感覺無形中有上帝ê靈漸漸接近。有一日王興武牧師就叫我受洗禮，一聲就答應去台南市太平境教會接受施坤評牧師ê洗禮。 |
|
Tu̍t jiân kan kám-kak piàn chò lēng-gōa chi̍t ê lâng. Tiông-sin jīm-sek ka-kī chài kó͘-lē ka-kī, chit ê sî-chūn chiah siūⁿ tio̍h chêng a-bú-á tī chhùi lāi gîm ê "讚美歌" chiū sī 359, 404, 463 siú, koh góa ài gîm ê "讚美歌" 285, 273 siú, bô lūn pi-siong, hoaⁿ-hí ê sî siông-siông gîm「讚美歌」 lâi an-ùi ka-kī. Tī góa ko͘-toaⁿ bô oān ê seng-oa̍h tiong, m̄ chai chēng-ka góa jōa-chē khùi-la̍t kap ióng-khì lâi éng-hióng góa it-seng ê kiâⁿ-ta̍h. Tiong-ha̍k it nî kip sî, tha̍k tio̍h chi̍t kù bêng-giân, ji̍t-gú kóng "艱難汝玉??", Eng-bûn hoan chò “Adversity makes man wise,” It ti̍t kì tī góa náu-lāi.
|
突然間感覺變做另外一個人。重新認識家己再鼓勵家己，這個時陣才想著前阿母仔tī嘴內吟ê「讚美歌」就是359，404，463首，koh我愛吟ê「讚美歌」 285，273首，無論悲傷、歡喜ê時常常吟「讚美歌」來安慰家己。Tī我孤單無援ê生活中，m̄知增加我偌濟氣力kap勇氣來影響我一生ê行踏。中學一年級時，讀著一句名言，日語講「艱難汝玉??」，英文翻做「Adversity makes man wise 」，一直記tī我腦內。 |
|
Hôe ka thàm-chhin
|
回家探親 |
|
Tng sió-liû-ha̍k-seng í-keng ū sì nî kú, chin sim-būn chhù ê lâng. Tī tiong-ha̍k jī nî kip ê sî, hioh-joa̍h beh chiap-kūn, í-sim-liân-sim lāu-bú kiò góa khì thàm-chhin. Tī hoaⁿ-hí to bōe hù ê sî, sûi-sî khoán hêng-lí, chē chûn kóe hái su-iàu pòaⁿ kò goe̍h. It ji̍t chhian chhiu, hun-lî sì nî chiah saⁿ-kìⁿ, khòaⁿ tio̍h lāu-bú hit chha̍t-ná hoaⁿ-hí kah bô hoat hêng-iông. Tú-tú kàu chhù hit tiong-tàu, lāu-bú chhin-chhiú iōng ke-nn̄g phôe kauh jūn-piáⁿ, koh piak ke-bah, chin chiàⁿ sī má-má ê chu-bī, m̄ chai su-liām jōa kú. Góa lāu-bú in-ūi chò chō͘-sán-sū, kā sán-hū chiap-seng chi̍t ê eⁿ-á tio̍h óng-chín cha̍p ji̍t kā eⁿ-á sé sin-khu. Só͘-í siông-siông kiò góa chò phōaⁿ, chē bé-chhia keng-kòe chheⁿ-chhùi ê kau gōa, tī chhia-lāi chiū mn̄g góa sì nî lāi ê seng-oa̍h chêng-hêng.
|
當小留學生已經有4年久，真心悶厝ê人。Tī中學二年級ê時，歇熱beh接近，以心連心老母叫我去探親。Tī歡喜都bōe赴ê時，隨時款行李，坐船過海需要半個月。一日千秋，分離4年才相見，看著老母hit剎那歡喜kah無法形容。Tú-tú到厝hit中晝，老母親手用雞卵皮kauh閏餅，koh piak雞肉，真正是媽媽ê滋味，m̄知思念偌久。阮老母因為做助產士，kā產婦接生一個嬰仔著往診十日kā嬰仔洗身軀。所以常常叫我做伴，坐馬車經過青翠ê郊外，tī車內就問我四年內ê生活情形。 |
|
Ū sî chhiò, ū sî háu, chin chiàⁿ sī bú-kiáⁿ chhin-chêng ê chi̍t pak tô͘, hō͘ góa móa-sim thé-hōe tio̍h bú-kiáⁿ un-loán ê chu-bī. Tī chhù-lāi lāu-pē bô êng ūi tio̍h seng-lí pháu gōa, chin chió ū ki-hōe chò-hóe. Hioh-joa̍h kî-kan sui-jiân ū nn̄g kò goe̍h, óng-lâi chē chûn khàu chi̍t goe̍h ji̍t, chí ū chhun chi̍t kò goe̍h, ha̍k-hāu ê siok-tê iá tio̍h chhái-chi̍p si̍t-bu̍t chu-liāu, teh chò ta ê piau-pún, só͘-í iá chiâⁿ bô êng. Lāu-bú tán ki-hōe, kàu góa hôe kok chêng chi̍t ji̍t, lāu-pē in-ūi gia̍p-bū khì Sin-ka-pho bô tī leh, chí ū bú-kiáⁿ chhit ê hip ka-cho̍k kì-liām siōng. Siūⁿ bōe kàu che chiâⁿ chò góa kap lāu-bú ê éng-pia̍t siōng.
|
有時笑，有時哮，真正是母子親情ê一幅圖，hō͘我滿心體會著母子溫暖ê滋味。Tī厝內老父無閒為著生理跑外，真少有機會做伙。歇熱期間雖然有兩個月，往來坐船扣一月日，只有chhun一個月，學校ê習題也著採集植物資料，teh做礁ê標本，所以也誠無閒。老母等機會，到我回國前一日，老父因為業務去新加坡無tī--leh，只有母子7個翕家族紀念像。想bōe到che誠做我kap老母ê永別像。 |
|
Chheng-thian phek-le̍k
|
青天霹靂 |
|
Tiong-ha̍k sî-tāi tùi Ìn-nî (印尼) kià lâi ê phoe, lóng sī lāu-bú siá, saⁿ-nî (chho͘-saⁿ) ê sî, tī ha̍k-hāu chiap tio̍h tùi Ìn-nî kià chi-phiò ê phoe, chin hoaⁿ-hí lī-iōng tiong-tàu hioh-khùn sî-kan, khiâ kha-ta̍h chhia khì gîn-hâng, khui phoe the̍h chhut chi-phiò pān niá chîⁿ ê chhiú-sio̍k. Lī-iōng tán-hāu ê sî-kan, khui-phoe chi̍t ē khòaⁿ, chiah chai sī lāu-pē chhin-pit siá ê. Chiū kám-kak kî-koài, tha̍k lo̍h khì chiah chai iáⁿ, lāu-bú in-ūi chi̍t kò goe̍h chêng the̍h chhut pak lāi ê thai-jî, pēⁿ-chèng giâm-tiōng ok-hòa, chiū kòe-sin. Tha̍k tio̍h chit ê siau-sit tu̍t-jiân gán-chêng piàn o͘-àm, pi-siong, sit-chì, chò chi̍t ê lâi, bô koán gîn-hâng kong-kiōng tiûⁿ-só͘, kìm bōe tiâu tōa siaⁿ khàu, liân gîn-hâng sió-chiá kiò ê siaⁿ iá m̄ chai. Niá tio̍h chîⁿ liáu āu, it-ti̍t khiâ chhia khàu bô thêng, kàu siok-sià lám phōe tōa khàu. Liân chhù-chú thiaⁿ tio̍h iá kap góa chò-hóe khàu. Sit khì hong-hiòng kap bo̍k-phiau, kim-āu m̄ chai beh chóaⁿ-iūⁿ, liân ha̍k-hāu iá khiàm-khò kúi nā ji̍t.
|
中學時代tùi印尼寄來ê批，攏是老母寫，三年（初三）ê時，tī學校接著tùi印尼寄支票ê批，真歡喜利用中晝歇睏時間，騎腳踏車去銀行，開批提出支票辦領錢ê手續。利用等候ê時間，開批一下看，才知是老父親筆寫--ê。就感覺奇怪，讀落去才知影，老母因為一個月前提出腹內ê胎兒，病症嚴重惡化，就過身。讀著這個消息突然眼前變烏暗，悲傷、失志，做一個來，無管銀行公共場所，禁bōe tiâu大聲哭，連銀行小姐叫ê聲也m̄知。領著錢了後，一直騎車哭無停，到宿舍攬被大哭。連厝主聽著也kap我做伙哭。失去方向kap目標，今後m̄知beh怎樣，連學校也欠課幾若日。 |
|
Sió-tī sió-mōe hôe-tâi
|
小弟小妹回台 |
|
Nn̄g-nî āu, lāu-pē sū-gia̍p bô êng, bōe kham tit gín-ná tîⁿ-kha-pòaⁿ-chhiú, tông-sî tùi gín-ná ê kàu-io̍k siat-sióng, tī góa tú-á seng gō͘ nî kip ê sî, chiū thok Bûn-khái chek (文楷叔) (thâu chi̍t pái chhōa góa tńg-lâi iā sī i) chhōa tńg lâi sì ê tī-mōe (雅雅、麗麗、敏敏、東雄), kià-siok tī A-peh ê chhù. Tng-sî A-peh ê chhù chò kong-san ki-chhia hâng, 恩生 keng-êng, choân ke lâng lóng tòa chò-hóe, chhut-chhut ji̍p-ji̍p lâng chin chē, kui-keng chhù àm bîn-bong, saⁿ mōe tòa chi̍t keng lóng teh chhī sat-bó, khòaⁿ tio̍h chin put jím-sim. Āu lâi pài-thok A-peh hō͘ sì tī-mōe poaⁿ khì keh-piah chhng-khò͘ tòa, In-ūi tōa-mōe (雅雅) mê-nî tio̍h su-iàu khó ko-lú (高女), tōa-mōe ū léng-tō ê chok-iōng. Só͘-í bô lūn chóaⁿ-iūⁿ it-tēng ài khó tio̍h. In-ūi Ìn-nî ê sió-ha̍k ê thêng-tō͘ thài kē, chò tōa-ko su-iàu hū khí chek-jīm, lâi ka-kiông ūi tōa-mōe pó͘-si̍p kong-khò. Si̍t-chāi iá chin khó-liân, tōa-mōe ná pó͘ ná háu, keh nî kó-jiân khó ji̍p Tâi-lâm tē jī ko-lú. Hō͘ góa pàng-lo̍h chit tiâu hoân-ló ê sim. In-ūi góa pit-gia̍p liáu āu, chiū beh lī-khui Tâi-oân, chit sî hó-hó chiàu-kò͘ in, tōa-mōe chò chhōa thâu chok-iōng ōe tàng an-tùn lo̍h lâi, góa hi-seng tām-po̍h mā ū kè-ta̍t.
|
兩年後，老父事業無閒，bōe堪得囡仔纏腳絆手，同時tùi囡仔ê教育設想，tī我tú仔升五年級ê時，就託文楷叔（頭一擺chhōa我轉來也是伊）chhōa轉來4個弟妹（雅雅、麗麗、敏敏、東雄），寄宿tī阿伯ê厝。當時阿伯ê厝做岡山機車行，恩生經營，全家人攏tòa做伙，出出入入人真濟，歸間厝暗眠摸，三妹tòa一間攏teh飼蝨母，看著真不忍心。後來拜託阿伯hō͘四弟妹搬去隔壁倉庫tòa,因為大妹（雅雅）明年著需要考高女，大妹有領導ê作用。所以無論怎樣一定ài考著。因為印尼ê小學ê程度太低，做大哥需要負起責任，來加強為大妹補習功課。實在也真可憐，大妹那補那哮，隔年果然考入台南第二高女。Hō͘我放落這條煩惱ê心。因為我畢業了後，就beh離開台灣，這時好好照顧in，大妹做chhōa頭作用會當安頓落來，我犧牲淡薄mā有價值。 |
|
Hù Ji̍t kiû ha̍k
|
赴日求學 |
|
Khòaⁿ tio̍h Ji̍t-pún chi̍p-bîn thóng-tī hā, Tâi-oân lâng siū Khin-sī ê thòng-khó͘ seng-oa̍h, lún bōe tiâu tiàm Tâi-oân tòa lo̍h khì, 1940 nî Jī-tiong (現在南一中) pit-gia̍p liáu āu, sûi-sî koat-sim beh khì Ji̍t-pún kiû ha̍k. Bô-koán góa kàm-hō͘ jîn Chin-î (臻姨)-á ê hoán-tùi, iû-kî sī thiaⁿ góa beh khì Tang-kiaⁿ koh khah kek-lia̍t chó͘-tòng, in-ūi tong-sî khì Tang-kiaⁿ liû-ha̍k ê, pō͘-hūn lóng piàn pháiⁿ gín-á, m̄-kú góa bô sit-chì, liân-sòa chhéng-kiû saⁿ pái chiah bián-kióng chún góa khì. Só͘-í chiū kap It-go̍k hiaⁿchò-hóe chē-chûn, keng-kòe nn̄g-mê saⁿ-ji̍t, chiah kàu Sîn-hō͘, sûi-sî khì kiaⁿ-to͘ chham-ka i-tāi ū-kho ê khó-chhì, sī khó sńg ê niā-tiāⁿ. Liáu āu chiū kap謝義兄 khì jîn tē chhiⁿ-so͘ ê Tang-kiaⁿ chhī. Chhōe tio̍h lí-sióng ê pâng-keng (la̍k-thia̍p), thâu-chêng chi̍t tiâu bo̍k-chō ê kiô, ē bīn lâu chheng-chheng ê khe-chúi, siaⁿ-im phòe-ha̍p khì lâi, chàu-chhut tōa chū-jiân ê im-ga̍k siaⁿ. Chin kah-ì, chhù-chú ū ì-sù beh cho͘, tān-sī chai goán sī Tâi-oân lâi ê, chiū kū-choa̍t cho͘. Tān khòaⁿ lâi khòaⁿ khì, khah chhōe iá bōe pí chit-keng khah hó. Tē saⁿ pái koh khì pài-thok ê sî chiah chai, goân-lâi chêng cho͘ ê tâi-oân gín-á, bô siú kui-kí, lim-chiú koh òaⁿ tńg lâi. Só͘-í tùi tâi-oân gín-á bô hó-kám. Góa chiū kóng ji̍t-pún gín-á kiám-bô pháiⁿ gín-á, bô án-ni, lí cho͘ góa nn̄g goe̍h ji̍t, nā bōe sái, goán chiū chū-tōng poaⁿ-chhut. Tòa lo̍h khì liáu āu, bô gî-gō͘ bô jōa kú, chhù kià lâi pe̍h-thn̂g, tong-sî chiàn-cheng tiong tī Ji̍t-pún sī hui-siông hi-hán, góa chiū sàng chhù-chú chi̍t pau thn̂g. It-chhè thài-tō͘ kái piàn, í-āu sūn-lī hō͘ goán tòa lo̍h khì chi̍t nî kú. Chit tiong-kan goán chiū chin jīn-chin khì Ji̍t-chìn pó͘-si̍p-pan siōng-khò, hā-khò liáu chiū chham-ka 歐文社 ê thong-sìn pó͘-si̍p, chin chiàⁿ phah piàⁿ tha̍k-chheh.
|
看著日本殖民統治下，台灣人受輕視ê痛苦生活，忍bōe tiâu tiàm台灣tòa--落-去，1940年二中（現在南一中）畢業了後，隨時決心beh去日本求學。無管我監護人臻姨ê反對，尤其是聽我beh去東京koh較激烈阻擋，因為當時去東京留學--ê,部份攏變歹囡仔，m̄-kú我無失志，連續請求三擺才勉強准我去。所以就kap一鶚兄（陳一鶚兄）做伙坐船，經過兩暝三日，才到神戶，隨時去京都參加醫大預科ê考試，是考sńg--ê niā-tiāⁿ。了後就kap謝義兄去人地生疏ê東京市。Chhōe著理想ê房間（六疊），頭前一條木造ê橋，下面流清清ê溪水，聲音配合去來，奏出大自然ê音樂聲。真合意，厝主有意思beh租，但是知阮是台灣來--ê,就拒絕租。但看來看去，較chhōe也bōe比這間較好。第三擺koh去拜託ê時才知，原來前租ê台灣囡仔，無守規矩，lim酒koh晏轉來。所以對台灣囡仔無好感。我就講日本囡仔kiám無歹囡仔，無--án-ni，你租我兩月日，若bōe sái,阮就自動搬出。Tòa落去了後，無疑誤無偌久，厝寄來白糖，當時戰爭中tī日本是非常稀罕，我就送厝主一包糖。一切態度改變，以後順利hō͘阮tòa落去一年久。這中間阮就真認真去日進補習班上課，下課了就參加歐文社ê通訊補習，真正扑拚讀冊。 |
|
Kôaⁿ-thiⁿ chiū moa phōe, joa̍h thiⁿ chiū tiàm báng-tà lāi iōng chheh chò chím-thâu, án-ni chi̍t nî āu chiū khó-tio̍h kū-chè Hrawa ko-téng ha̍k-hāu kap Lu-sun ū-kho nn̄g keng ha̍k-hāu. Iá sóe-chheng chhù-chú tùi tâi-oân gín-á ê chhò-gō͘ khòaⁿ-hoat. Chin sūn-lī ko-téng ha̍k-hāu pit-gia̍p liáu chiū khó ji̍p Tang-kiaⁿ tè-kok tāi ha̍k i-kho, sī 1943 nî chhit goe̍h. Chí ū chi̍t pan sì-cha̍p ê, tâi-oân gín-á ū 劉沼光(一高)、李德義(二高)、樂錦煌(山口高) kap góa sì ê niā-tiāⁿ. Khó-ji̍p Ji̍t-pún ê chòe-ko ha̍k-hú “A-ka-mong” chin chiàⁿ sī hoaⁿ-hí.
|
寒天就moa被，熱天就tiàm蚊罩內用冊做枕頭，án-ni一年後就考著舊制Urawa高等學校kap Lu-sun預科兩間學校。也洗清厝主對台灣囡仔ê錯誤看法。真順利高等學校畢業了就考入東京帝國大學醫科，是1943年7月。只有一班40個，台灣囡仔有劉沼光（一高）、李德義（二高）、樂錦煌（山口高）kap我4個niā-tiāⁿ。考入日本ê最高學府「A-ka-mong 」真正是歡喜。 |
|
Kak-chhéⁿ bîn-cho̍k ì-sek
|
覺醒民族意識 |
|
1941 nî 12 goe̍h chhe peh, Ji̍t-pún kî-si̍p chin-chu oan, ín-khí Tē-jī chhù sè-kài tāi chiàn, in-ūi Tiong-ji̍t chiàn-cheng 1937 nî chiū khai-sí, tong-sî tâi-oân chheng liân kak-chhéⁿ bîn-cho̍k ì-sek, ì-chì saⁿ tâng ê lâng ū sî-kan chiū chū-chi̍p tâm Tâi-oân ê chiong-lâi. Hit chūn goán iá ū sì gō͘ ê I-kho ha̍k-seng khì Sin-siok ê Bī-sian chhan-thiaⁿ (蔡培火經營) chhiáⁿ Chhòa Pôe-hóe sin-seⁿ lâi kà goán Pak-kiaⁿ gí. Thiaⁿ khò ê tiong-kan, i siông-siông kóng Ji̍t-pún it-tēng ōe chiàn-iâⁿ, góa chi̍t thiaⁿ chiū kám-kak i ê khòaⁿ-hoat ū phian-chha. Bô jōa kú iá ū Tâi-oân chì-goān peng chhut hiān. Tāi-ha̍k jī nî ê sî, ū chi̍t ūi kiaⁿ-to͘ Tè-tāi i-kho ê ha̍k-seng吳調和 (改名吳思漢) khì Tiông-khèng chham-ka khòng-ji̍t ê chiàn-cheng. Tong-sî liû ji̍t tâi-oân chheng-liân tiong-kan ín-khí tōa hong-tōng (make a great sensation), hō͘ goán kak-chhéⁿ, só͘-í Ji̍t-pún tâu-hâng liáu āu, lóng saⁿ-cheⁿ hôe-kok.
|
1941年12月初8，日本奇襲珍珠灣，引起第二次世界大戰，因為中日戰爭1937年就開始，當時台灣青年覺醒民族意識，意志相同ê人有時間就聚集談台灣ê將來。Hit陣阮也有四、五個醫科學生去新宿ê味仙餐廳（蔡培火經營）請蔡培火先生來教阮北京語。聽課ê中間，伊常常講日本一定會戰贏，我一聽就感覺伊ê看法有偏差。無偌久也有台灣志願兵出現。大學二年ê時，有一位京都帝大醫科ê學生吳調和（改名吳思漢）去重慶參加抗日ê戰爭。當時流日台灣青年中間引起大轟動（Make a great sensation），hō͘阮覺醒，所以日本投降了後，攏相爭回國。 |
|
Lo̍h lān--siū lia̍h
|
落難---受掠 |
|
In-ūi 1946 nî-té tńg lâi Tâi-oân, koh chài choán-ha̍k chèng-kiāⁿ bô choân chò lí-iû, bô koán ū tông-o̍h lâi chò chèng, Tō͘ Chhong-bêng i-ha̍k īⁿ-tiúⁿ m̄ chún góa choán-ji̍p siōng-nî kip, kiat kó góa bān chi̍t nî, 1948 nî chiah pit-gia̍p. 1947 nî jī-jī-pat sū-kiāⁿ hoat-seng liáu āu, góa chiū hō͘ ha̍k-seng soán chò i-ha̍k-īⁿ ha̍k-seng chū-tī-hōe siông-bū lí-sū. Chi̍t chām tī-an chin loān ê sî goán kúi ê ha̍k-seng iá chham-ka tha̍k-chheh hōe. Āu-lâi, ka-kī siūⁿ, ūi siáⁿ-mi̍h siū pe̍h-sek khióng pò͘ ê liân-lūi?
|
因為1946年底轉來台灣，koh再轉學証件無全做理由，無管有同學來做証，杜聰明醫學院長m̄准我轉入上年級，結果我慢一年，1948年才畢業。1947年二二八事件發生了後，我就hō͘學生選做醫學院學生自治會常務理事。一chām治安真亂ê時阮幾個學生也參加讀冊會。後來，家己想，為啥mi̍h受白色恐怖ê連累？ |
|
1. In-ūi góa chhut-sì tī hui siông tōng-loān ê sî-tāi, koh sī liû-ji̍t ê tì-sek hūn-chú.
|
1. 因為我出世tī非常動亂ê時代，koh是留日ê智識分子。 |
|
2. Jī-jī-pat sū-kiāⁿ āu, chèng-hú hui-siông bín-kám chheng-liân ê tōng-hiòng.
|
2. 二二八事件後，政府非常敏感青年ê動向。 |
|
3. In-ūi góa tng i-ha̍k īⁿ ha̍k-seng chū-tī-hōe siông-bū lí-sū.
|
3. 因為我當醫學院學生自治會常務理事。 |
|
4. Hân-chiàn pok-hoat, chèng-hú te̍k-pia̍t ka-kiông chù-ì chheng-liân ê hêng-tōng.
|
4. 韓戰爆發，政府特別加強注意青年ê行動。 |
|
5. Chèng-hú kā goán chiah ê tòng chog3an tiong teng.
|
5. 政府kā阮chia--ê當做眼中釘。 |
|
Tī chit chióng chêng-hêng hā, góa chiâⁿ chò hi-seng chiá chi-it. Só͘-í siū liân-lūi, sûi-piān phòaⁿ, chham-ka phoàn-loanch7?-chit, phòaⁿ chhit nî iú-kî tô͘-hêng.
|
Tī這種情形下，我誠做犧牲者之一。所以受連累，隨便判，參加叛亂組織，判七年有期徒刑。 |
|
Lo̍h lān hóe-sio Tó * Chiū sûi-sî tòa góa khì Kî-san hun-kio̍k
|
落難火燒島 ※就隨時帶我去旗山分局 |
|
1950 nî 10 goe̍h 30 ji̍t tī Kî-san hun-īⁿ siū-lia̍h, jiân-āu the̍h chi̍t tiuⁿ tāi-iok ū 30 ê miâ-toaⁿ hō͘ góa khòaⁿ, mn̄g góa ū bat kúi ê, góa chiū kóng m̄ bat pòaⁿ ê, án-ni chiū iōng chhia kā góa chài khì Hōng-soaⁿ kéng-chhat kio̍k. Lóng bô sìn-mn̄g, tan-to̍k chi̍t lâng koaiⁿ tī to̍k-pâng, gō͘ ji̍t āu, chiū àm-sî chi̍t-lâng chhōa góa chiūⁿ hóe-chhia, khì Tâi-pak Hêng-kéng chóng-tūi, koh khì Pó-an chhù, chòe-āu kàu kun-hoat chhù chiah siū-phòaⁿ iú-kî tô͘-hêng chhit nî. Tiong-kan góa ê hū-jîn-lâng hui-siông sin-khó͘, thàm-thiaⁿ góa ê só͘-chāi, múi-ji̍t sàng pn̄g chhài lâi pó chhî góa ê kiān-khong. Hu-hū un-ài chin siū kám-tōng. Ū chi̍t pái siū sàng kàu Sin-tiàm khàn-siú só͘, tú-ak2au bô cha̍p hun, góa ê hū-jîn-lâng chiū the̍h pn̄g chhài lâi, tōng-chok ê khîn-khoài chin khim-phòe.
|
1950年10月30日tī旗山分院受掠，然後提一張大約有30個名單hō͘我看，問我有bat幾個，我就講m̄ bat半個，án-ni就用車kā我載去鳳山警察局。攏無訊問，單獨一人關tī獨房，五日後，就暗時一人chhōa我上火車，去台北刑警總隊，koh去保安處，最後到軍法處才受判有期徒刑七年。中間我ê婦人人非常辛苦，探聽我ê所在，每日送飯菜來保持我ê健康。夫婦恩愛真受感動。有一擺受送到新店看守所，tú仔到無十分，我ê婦人人就提飯菜來，動作ê勤快真欽佩。 |
|
Hō͘ in sàng khì Hóe-sio-tó āu, góa ê hū-jîn-lâng múi nî chhōa nn̄g hòe gōa ê cha-bó͘ kiáⁿ, pôaⁿ-soaⁿ kòe-hái keng-kòe saⁿ sió sî ê hái-éng lâi kìⁿ-bīn, āu-lâi góa kî móa beh tńg lâi, keng-kòe saⁿ tiám-cheng tiàm chûn-lāi thò͘ 20 pái, chiah chai hū-jîn-lâng tong-sî ê sin-khó͘. Tong-sî Lio̍k-tó (Hóe-sio-tó) sī bô tiān hóe, chí ū iōng tiān-thô͘ hoat teng-hóe, só͘-í mê-sî kun-pún bô saⁿ chok-iōng, chhōa gín-á hêng-tōng chin bô hong-piān. Koh chài ūi gín-á piān-khì tio̍h hù-sin tòa, chin chiàⁿ sī mâ-hoân ke̍k tōa, góa ê hū-jîn-lâng khek-ho̍k khùn-lân, chí ū lâi biān-hōe la̍k pái, āu-lâi chiah chai tō͘ kòe hái ê kan-khó͘.
|
Hō͘ in送去火燒島後，我ê婦人人每年chhōa兩歲外ê查某子，盤山過海經過3小時ê海湧來見面，後來我期滿beh轉來，經過3點鐘tiàm船內吐20擺，才知婦人人當時ê辛苦。當時綠島（火燒島）是無電火，只有用電塗發燈火，所以暝--時根本無啥作用，chhōa囡仔行動真無方便。Koh再為囡仔便器著附身帶，真正是麻煩極大，我ê婦人人克服困難，只有來面會6擺，後來才知渡過海ê艱苦。 |
|
Goán siū sàng lâi kàu Lio̍k-tó sin-seng Hùn-tō chhù, bô jōa kú 1950 nî 5 goe̍h Hân-chiàn po̍k-hoat, kio̍k-sè hui-siông put an ê sî, múi chi̍t lâng khòaⁿ ka-kī ê sìⁿ-miā tòng chò “hong-chêng ê la̍h-chek”, oân-choân bô pó-chiong. Tī chit chióng chêng-hêng hā ta̍k-ji̍t ê seng-oa̍h sī hui-siông khó͘-būn kap iu-ut. Ta̍k-ji̍t tio̍h tùi hái-hōaⁿ ku̍t chi̍t tē pah gōa kong kin chhì giâ-giâ ê gâm-chio̍h. Tio̍h kiâⁿ chiam-thâu ê gâm-chio̍h hōaⁿ, nn̄g lâng kng kah phēⁿ-phēⁿ chhoán, lâi thia̍p chò chhiûⁿ-á, nn̄g kong-chhioh koâiⁿ, iâⁿ-tē lóng ûi khí lâi. Beh hông-chí goán thau-cháu mah? Chin hó chhiò! Tùi pún-tó nā ūn lâi niûⁿ-si̍t chi̍t tē pah gōa kong kin, iá tio̍h nn̄g lâng kng chi̍t tē, tùi Lâm-liâu kàu iâⁿ-tē saⁿ kong lí chio̍h thâu lō͘, tōa lia̍p kōaⁿ sè lia̍p kōaⁿ kng kàu iâⁿ-tē. Tha̍k-chheh lâng piàn chò lô-tōng chiá, chin chiàⁿ chia̍h bōe siau. Lâng ê sìⁿ-miā m̄ ta̍t tio̍h chi̍t chiah káu-hiā, chin sī pi-chhám sè-kài.
|
阮受送來到綠島新生訓導處，無偌久1950年5月韓戰爆發，局世非常不安ê時，每一人看家己ê生命當做「風前ê蠟燭」，完全無保障。Tī這種情形下逐日ê生活是非常苦悶kap憂鬱。逐日著tùi海岸掘一袋百外公斤刺giâ-giâ ê岩石。著行尖頭ê岩石岸，兩人扛kah phēⁿ-phēⁿ喘，來疊做牆--仔，兩公尺懸，營地攏圍--起來。Beh防止阮偷走mah？真好笑！Tùi本島若運來糧食一袋百外公斤，也著兩人扛一袋，tùi南寮到營地三公里石頭路，大粒汗細粒汗扛到營地。讀冊人變做勞動者，真正食bōe消。人ê生命m̄值著一隻káu蟻，真是悲慘世界。 |
|
Ta̍k-ji̍t tio̍h siū su-siúⁿ kàu-iok, ū “Kok-hū ûi kàu” chiū sī sam-bîn chú-gī, “Mô͘-tek-tong phe-phòaⁿ” “Tiong-kok kek-bēng sú”, “So͘-ngô͘ chāi Tiong-kok” téng kho-bo̍k. Iá hun sió-cho͘ lâi thó-lūn, sǹg chò iōng chit ê hong-hoat lâi kā lí sé-náu, khòng-chè lí ê su-siúⁿ. Seng-oa̍h chin kín-tiuⁿ, tû liáu chò i-seng ho̍k-bū í-gōa, múi-ji̍t khó͘-kang! peh soaⁿ koah mâu-chháu, ū sî chhò chhiū chò pùn-taⁿ sī bô hoat bián-tiāu.
|
逐日著受思想教育，有「國父遺教」(就是三民主義)，「毛澤東批判」「中國革命史」，「蘇俄在中國」等科目。也分小組來討論，算做用這個方法來kā你洗腦，控制你ê思想。生活真緊張，除了做醫生服務以外，每日苦工！爬山割茅草，有時剉樹做畚擔是無法免掉。 |
