Tâi-oân-lâng bái--ê chi̍t-bīn_01
|
台灣人bái--ê一面_01 |
| Tân Gī-jîn |
陳義仁 |
|
e̍k
|
譯 |
|
Chiân-giân
|
前言 |
|
Beh ē-tàng chū-ngó͘ hoán-séng sī chin bô iông-īⁿ--ê. Jîn-sèng ê jio̍k-tiám chiū-sī, gâu khòaⁿ pa̍t-lâng ê khoat-tiám, khòaⁿ bōe-tio̍h ka-kī ê khoat-tiám. Nā beh lō͘-hiān ka-kī tiōng-tāi ê khoat-tiám á-sī ka-kī pi-phí ê chi̍t-bīn, sêng-jīn ka-kī ê chhò-gō͘, koh ē-hiáu kái-kò, sī koh khah khùn-lân.
|
Beh會當自我反省是真無容易--ê。人性ê弱點就是gâu看別人ê缺點，看bōe著家己ê缺點。若beh露現家己重大ê缺點抑是家己卑鄙ê一面，承認家己ê錯誤，koh會曉改過，是koh較困難。 |
|
Koh te̍k-pia̍t chiah-ê khoat-tiám nā sī lán ê ka-cho̍k, lán ê bîn-cho̍k kiōng-tông só͘ ū ê, chiū koh lú pháiⁿ hoat-kiàn. In-ūi lóng ū kāng-khoán ê khoat-tiám kap ok-chit, in-ūi tāi-ke lóng án-ni, só͘-í, chiū lú oh-tit kám-kak ē tio̍h.
|
Koh特別chiah-ê缺點若是咱ê家族，咱ê民族共同所有--ê,就koh愈歹發見。因為攏有共款ê缺點kap惡質，因為大家攏án-ni，所以，就愈oh-tit感覺會著。 |
|
Só͘-í, lán su-iàu hoán-séng ka-kī ê khoat-tiám ok-chit kap pīⁿ-to̍k, lán Tâi-oân-lâng chiah ē-tàng kiān-khong ióng-chòng.
|
所以，咱需要反省家己ê缺點、惡質kap病毒，咱台灣人才會當健康勇壯。 |
|
Tāi-seng, góa beh mn̄g, lí sī Tâi-oân-lâng mah ? Góa kó-jîn kám-kak, bô hun pún-séng, gōa-séng, bô hun Hō-ló-lâng, Kheh-lâng, goân-chū-bîn, chí-iàu lí nā chū-jīn (jīn-tông) ka-kī sī Tâi-oân-lâng, lí chiū chiàⁿ-káng sī Tâi-oân-lâng. Góa beh iau-chhiáⁿ “chū-jīn sī Tâi-oân-lâng--ê”, chò-hóe lâi hoán-séng. Lán léng-chēng lo̍h-lâi, mài ké-sian, bīn-tùi sū-si̍t, sêng-jīn sū-si̍t, chai ka-kī bái--ê chi̍t bīn, sêng-jīn bái--ê chit-bīn, jiâu-āu, ióng-kám khiā--khí-lâi, khai-chhòng bí-lē kong-bêng ê chiân-thêng.
|
代先，我beh問：「你是台灣人mah？」我個人感覺，無分本省、外省，無分Hō-ló人、客人、原住民，只要你若自認（認同）家己是台灣人，你就正港是台灣人。我beh邀請「自認是台灣人--ê」，做伙來反省。咱冷靜落--來，mài假仙，面對事實，承認事實，知家己bái ê一面，承認bái--ê這面。然後，勇敢企--起-來，開創美麗光明ê前程。 |
|
1. Kam-goān chò bōe tōa-hàn ê ko͘-jî.
|
1. 甘願做bōe大漢ê孤兒 |
|
Tâi-oân, hō͘ chó͘-kok pàng-sat, koah hō͘ Ji̍t-pún, ko͘-put-jī-chiong, Tâi-oân ê chū-bîn chiah tio̍h chiâⁿ-chòe Tâi-oân-lâng. Chit-ê le̍k-sú sū-si̍t, hō͘ Tâi-oân-lâng ê sim-lí-siōng ū chi̍t-ê tháu-bōe-khui ê kat, sán-seng ko͘-jî ê ì-sek. Ko͘-jî ì-sek hō͘ Tâi-oân-lâng sán-seng chōe-chōe bái--ê bīn-māu.
|
台灣，hō͘祖國放sat，割hō͘日本，姑不二chiong，台灣ê住民才著成做台灣人。這個歷史事實，hō͘台灣人ê心理上有一個tháu bōe開 ê結，產生孤兒ê意識。孤兒意識hō͘台灣人產生濟濟bái ê面貌。 |
|
Ko͘-jî ì-sek, ē sán-seng “jīn-chōe ê hoán-èng”. Chhin-chhiūⁿ bô-lâng-ê ê gín-á, chhin-chhiūⁿ sim-pū-á, chú-lâng nā kóng lán m̄-tio̍h, lán chiū-sī m̄-tio̍h, kóng lán ū hoān tio̍h bó͘ chi̍t-hāng chōe, sui-jiân lán bô chò, iā siūⁿ kóng ka-kī chin-chiàⁿ ū chōe, sêng-jīn ū chōe, ǹg-bāng tit-tio̍h sià-bián.
|
孤兒意識，會產生「認罪ê反應」。親像無人ê ê囡仔，親像新婦仔。主人若講咱m̄著，咱就是m̄著；講咱有犯著某一項罪，雖然咱無做，也想講家己真正有罪，承認有罪，向望得著赦免。 |
|
Sī án-chóaⁿ chiah-gâu o͘-pe̍h jīn-chōe ? In-ūi Tâi-oân le̍k-sú ê keng-giām kā Tâi-oân-lâng kóng: “Sè-kan bô sím-mi̍h kong-lí chèng-gī ê lu̍t-hoat; hoat-lu̍t éng-oán sī chi-phòe-chiá hong-piān ê chhiú-tōaⁿ nā-tiāⁿ, hoán-khòng iā bô lō͘-ēng.” Só͘-í, Tâi-oân-lâng chiū tùi kong-lí chèng-gī léng-tām bô koan-sim, bô sū-hui chi sim, tùi hoat-lu̍t kui-hoān, jîn-kan ê put-pêng, lán tāi-ke ê chiân-tô͘ téng téng, lóng m̄ khòaⁿ iā m̄ khì siūⁿ, it-chhè kau hō͘ chi-phòe-chiá, thiat-té jīn-miā.
|
是án-chóaⁿ chiah-gâu烏白認罪？因為台灣歷史ê經驗kā台灣人講：「世間無甚mi̍h公理正義ê律法；法律永遠是支配者方便ê手段nā-tiāⁿ，反抗也無路用。」所以，台灣人就對公理正義冷淡無關心，無是非之心。對法律規範，人間ê不平，咱大家ê前途等等，攏m̄看也m̄去想，一切交hō͘支配者，徹底認命。 |
|
Lâng kóng lí sī o͘-kui-á-kiáⁿ, lí chiū ka-kī sêng-jīn sī o͘-kui-á-kiáⁿ, kòe o͘-kui-á-kiáⁿ ê seng-oa̍h, kóng lí án-chóaⁿ, lí chiū án-chóaⁿ.
|
人講你是烏龜仔子，你就家己承認是烏龜仔子，過烏龜仔子 ê生活。講你án-chóaⁿ，你就án-chóaⁿ。 |
|
Ko͘-jî ì-sek hō͘ lâng kam-goān chò láu-jī--ê. Kì-jiân bô lāu-pē, bô sin-hūn, tú-tio̍h tāi-chì chí-ū sī piⁿ-á-chhoán nā-tiāⁿ. Tān-sī, piⁿ-á-khiā koh kiaⁿ hō͘ chú-lâng mā kóng sī bô ha̍p-chok, só͘-í, i to ài gia̍h kî-á hoah sio, chō͘ ui-hong, chiah ū sǹg chīn-chit, chhut-thâu chòe-chú bô hūn, chò láu-jī--ê iā bōe-bái, chi̍t-ê kûn-cho̍k ka-kī hān-tiāⁿ chò láu-jī--ê, si̍t-chāi pi-ai.
|
孤兒意識hō͘人甘願做老二--ê。既然無老父，無身分，tú著代誌只有是邊仔喘nā-tiāⁿ。但是，邊仔企koh驚hō͘主人罵講是無合作。所以，伊tō ài gia̍h旗仔喝燒，助威風，才有算盡職。出頭做主無份，做老二--ê也bōe bái。一個群族家己限定做老二--ê,實在悲哀。 |
|
Bīn-tùi kui toh-téng ê chheⁿ-chhau, lí phâng chi̍t-tè óaⁿ tòa piⁿ-á tán, chú-lâng ngeh chi̍t-tè ke-ām-kún hō͘ lí, lí chiū siā-chú-hông-un, àⁿ io kiok-kiong kóaⁿ-kín tńg-khì chàu-kha tiām-tiām-á hióng-siū, iā thê ko kéng-kak, thiaⁿ khòaⁿ tōa-thiaⁿ chú-lâng ū sím-mi̍h bēng-lēng á bô, chú-lâng nā un-sù lí kap i chē toh, lí sûi-sî thê-chhéⁿ ka-kī, ka-kī sī siáⁿ-mi̍h sin-hūn, bōe-sái oa̍t-thâu oa̍t-hīⁿ, bōe-sái kāu-ōe, koh khah iàu-kín ê, lí kan-na ē-sái ngeh óa-kīn lí thâu-chêng ê chhài, put-kò, bián chhau-hoân, tī sek-tòng ê sî-chūn, chú-lâng ē ngeh toh-tiong-ng ê chi̍t-tè hó-chhài hō͘ lí, tùi án-ni, lí sán-seng chi̍t-ê khòaⁿ-hoat: “Tòe tio̍h hó-gia̍h-lâng, chò láu-jī, chò sim-pū--á mā-sī bōe-bái.” Koh khah tiōng-iàu--ê, chò láu-jī--ê m̄-bián taⁿ sit-pāi ê chek-jīm, m̄-bián ūi-tio̍h chiân-tô͘ tam-iu, ē-kòe--tit tō hó.
|
面對歸桌頂ê chheⁿ-chhau，你捧一塊碗tòa邊--仔等，主人挾一塊雞頷頸hō͘你，你就謝主皇恩，àⁿ腰鞠躬趕緊轉去灶腳恬恬仔享受。也提高警覺，聽看大廳主人有甚mi̍h命令抑無。主人若恩賜你kap伊坐桌，你隨時提醒家己，家己是啥物身分，bōe使越頭越耳，bōe使厚話。Koh較要緊--ê,你kan-na會使挾倚近你頭前ê菜。不過免操煩，tī適當ê時陣，主人會挾桌中央ê一塊好菜hō͘你。Tùi án-ni，你產生一個看法：「Tòe著好額人，做老二，做新婦仔mā是bōe-bái。」Koh較重要--ê,做老二--ê m̄免擔失敗ê責任，m̄免為著前途擔憂，會過--tit tō好。 |
|
Ko͘-jî ì-sek iā tì-sú sán-seng chōe-chōe ê Tâi-kan, in-ūi bōe chhut-thâu, bô lí-sióng, chí-ū sī kap chi-phòe-chiá ha̍p-chok, ūi-tio̍h ka-kī ê lī-ek, kap beh hō͘ chú-lâng hoaⁿ-hí, o͘-pe̍h-pò, chhut-bē, hām-hāi ka-kī ê tông-pau. Ji̍t-pún sî-tāi ū chin-chōe pò-bé-á, saⁿ-kha-á, hām-hāi tông-pau. Bí-lē-tó sū-kiāⁿ ê sî, tong-kio̍k mn̄g kóng: “Beh án-chóaⁿ chhú-lí ?” Tē-it-ê ìn kóng: “Èng-kai giâm-pān ê.” Hit-ê kiám m̄-sī Tâi-oân-che̍k ê koaⁿ-oân mah ?
|
孤兒意識也致使產生濟濟ê台奸，因為bōe出頭，無理想，只有是kap支配者合作。為著家己ê利益，kap beh hō͘主人歡喜，烏白報、出賣、陷害家己ê同胞。日本時代有真濟報馬仔、三腳仔，陷害同胞；美麗島事件ê時，當局問講：「Beh án-chóaⁿ處理？」第一個應講「應該嚴辦」ê hit個kiám m̄是台灣籍ê官員mah？ |
|
Chit-chióng ko͘-jî ì-sek, chit-chióng jio̍k-siáu bîn-cho̍k sek-èng khoân-kéng ê hong-sek, tāi-pō͘-hūn lâng chiū-sī chiâⁿ-chò léng-tām, bû só͘ koan-sim ê lâng, tī chèng-tī siōng, tī kong-kiōng sū-bū siōng, tī lâng kap lâng ê tiong-kan, lóng sī án-ni. Hóe-sio-chhù, chèng-lâng lóng lám-heng him-sióng, kî-thāi koh khah cheng-chhái ê kiàⁿ-thâu, chhia-hō, bô lâng káⁿ óa--khì; su-ki tô-cháu, iā bô lâng kì-tit ki-chhia ê hō-má. Lán lóng kà lán-ê gín-á, mài chhap sè-sū, khah bô tāi-chì.
|
這種孤兒意識，這種弱小民族適應環境ê方式，大部份人就是成做冷淡，無所關心ê人。Tī政治上、tī公共事務上、tī人kap人ê中間，攏是án-ni。火燒厝，眾人攏攬胸欣賞，期待koh較精彩ê鏡頭；車禍，無人敢倚--去；司機逃走，也無人記得機車ê 號碼。咱攏教咱ê囡仔，mài chhap世事，較無代誌。 |
|
Chit-chióng put chhap sè-sū, léng-tām, bû só͘ koan-sim ê sim-lí, siā-hōe tāi-chiòng sī án-ni, tì-sek-hūn-chú koh khah sī án-ni, kiû hiān-si̍t ê bêng-lī, sit-khì chú-chhî jîn-kan chèng-gī ê liông-sim.
|
這種不chhap世事，冷淡，無所關心 ê心理，社會大眾是án-ni，知識份子koh較是án-ni。求現實ê名利，失去主持人間正義ê良心。 |
|
Tâi-oân-lâng beh ē-tàng chū-kiù chū-kiông, tio̍h seng khì-sak ko͘-jî ì-sek, khoàn ka-kī chò chi̍t-ê ē-tàng gia̍h thâu khiā chāi tī thian-tē-chi-kan ê tōa-lâng.
|
台灣人beh會當自救自強，著先棄sak孤兒意識，看家己做一個會當gia̍h頭企在tī 天地間 ê大人。 |
|
2. Khiàm-khoeh chong-kàu chêng-chhau, sìn-hōng (Pò͘-lō͘ it-koàn-kàu).
|
2. 欠缺宗教情操，信奉（賄賂一貫教） |
|
Hàn-bîn-cho̍k bô chù-tiōng sìⁿ-miā chòe-āu ê bo̍k-phiau, kan-na tui-kiû hiān-si̍t ê mi̍h-kiāⁿ.
|
漢民族無注重生命最後ê目標，kan-na追求現實ê物件。 |
|
Tâi-oân-lâng chiong chong-kàu kap poa̍h-kiáu bi̍t-chhiat kiat-ha̍p, koh thiat-té ē-tàng chhe sîn sái kúi, khai jī-saⁿ-cha̍p-kho͘-á, bé kim bé hiuⁿ bé thn̂g-á, pài-pài, kiû sîn pó-iū ha̍k-ka pêng-an, sū-gia̍p sūn-lī, hu-chhe hô-hó, chú-lú ha̍k-gia̍p chìn-pō͘, hō͘ goán kiáⁿ khó tio̍h tāi-ha̍k, goán bó͘-lâng ê pīⁿ tit-tio̍h i hó, “Kàu sî goán ē chún-pī ngó͘-seng chi̍t-hù lâi kā lí tap-siā. . .” Sīm-chì kià-hù chin-chōe chîⁿ khí biō, bo̍k-te̍k chha-put-to lóng sī beh o͘-se sîn-bêng, kiû ka-kī ê hok-khì, chhin-chhiūⁿ teh chò bé-bē.
|
台灣人將宗教kap poa̍h-kiáu密切結合，koh徹底會當差神使鬼，khai二、三十箍仔，買金買香買糖仔，拜拜，求神保祐闔家平安、事業順利、夫妻和好、子女學業進步，hō͘阮子考著大學，阮某人ê病得著醫好，「到時阮會準備五牲一副來kā你答謝…」甚至寄附真濟錢起廟，目的差不多攏是beh o͘-se 神明，求家己ê福氣，親像teh做買賣。 |
|
Che sī in-ūi Tâi-oân-lâng siong-sìn kim-chîⁿ bān-lêng, ū chîⁿ sái kúi ē e-bō.
|
Che是因為台灣人相信金錢萬能，有錢使鬼會挨磨。 |
|
Tī koaⁿ-tiûⁿ, kiâⁿ bōe-thong--ê, sàng âng-pau, bān-sū ok-khe, sio kò, chiū-sī khai chîⁿ pí-sài soán-kí, bé-phiò.
|
Tī官場，行bōe通--ê,送紅包，萬事ok-khe。相告，就是khai錢比賽；選舉，買票。 |
|
Tâi-oân-lâng chò-lâng chò-sū ê chhiú-tōaⁿ, chha-put-to lóng ē-tàng ēng pò͘-lō͘ (o͘-se, sàng âng-pau, phô͘) nn̄g-jī lâi soeh-bêng. Tâi-oân-lâng bô chong-kàu sìn-gióng, bián-kióng lâi kóng chiū-sī sìn “pò͘-lō͘ it-koàn-kàu!”Chit-chióng chong-kàu hō͘ lán sòng-sit sim-lêng sè-kai, cheng-sîn seng-oa̍h oân-choân bu̍t-chit-hòa, lâng ē-sái pò͘-lō͘, sîn-pu̍t iā ē-sái kàu chit-chióng tē-pō͘, chiū bōe kiàn-siàu, bô chōe-ok-kám.
|
台灣人做人做事ê手段，差不多攏會當用「賄賂」（o͘-se，送紅包，phô͘)兩字來說明。台灣人無宗教信仰，勉強來講就是信「賄賂一貫教」！這種宗教hō͘咱喪失心靈世界，精神生活完全物質化。人會使賄賂，神佛也會使到這種地步，就bōe見笑，無罪惡感。 |
|
Chi̍t-ê bē to̍k-phín ê lâng, tī kòe-nî sàng pē-bú tōa pau âng-pau, pē-bú móa-sim hoaⁿ-hí, i pún-lâng iā sim-an-lí-tek.
|
一個賣毒品ê人，tī過年送父母大包紅包，父母滿心歡喜，伊本人也心安理得。 |
|
Chin-chōe tiong sió-ha̍k ê hāu-tiúⁿ, beh tit-tio̍h chit-ūi, tio̍h ài khai chit-tiâu chin tōa-tiâu ê “kau-chè-hùi”, tong-jiân chiah-ê hāu-tiúⁿ iā sî-siông ē kà-sī ha̍k-seng lé-gī-liâm-thí.
|
真濟中小學ê校長，beh得著職位，著ài khai一條真大條ê「交際費」，當然chiah-ê校長也時常會教示學生禮義廉恥。 |
|
Tī seng-oa̍h siōng, ēng pò͘-lō͘ kái-koat it-chhè, tùi sîn-bêng iā-sī án-ni. Chit-tiám siōng bêng-hián piáu-hiān tī “Tá.chia．ló” chit-chióng poa̍h-kiáu hong-khì. Kiû sîn mn̄g pu̍t, nā kòng-kū, chhài-to gia̍h--leh, sîn pu̍t ê thâu chām lo̍h tē hiat lo̍h pùn-sò-tháng.
|
Tī生活上，用賄賂解決一切，對神明也是án-ni。這點上明顯表現tī【大家樂】這種poa̍h-kiáu風氣。求神問佛，若kòng龜，菜刀gia̍h--leh，神佛ê頭斬落地hiat落糞圾桶。 |
|
Sèⁿ-miā ê ì-gī, jîn-seng ê bo̍k-phiau, tû liáu hiān-si̍t iú-hêng ê mi̍h-kiāⁿ í-gōa, èng-kai ū chòe-āu ê bo̍k-te̍k, ū sim-lêng-kài, nā bô, chù-tiāⁿ ē hō͘ hiān-si̍t jîn-kan só͘ thun-chia̍h.
|
生命ê意義，人生ê目標，除了現實有形ê物件以外，應該有最後ê目的，有心靈界。若無，注定會hō͘現實人間所吞食。 |
|
Kin-á-ji̍t beh chín-chok bîn-sim, sok-chō Tâi-oân sin-bûn-hòa, tio̍h têng-sin kiàn-li̍p chong-kàu ê chêng-chhau.
|
今仔日beh振作民心，塑造台灣新文化，著重新建立宗教ê情操。 |
|
3. Tâi-oân-lâng ū kòe-thâu chōe ê ke-chhe-ông
|
3. 台灣人有過頭濟ê雞棲王 |
|
Ke-chhe-ông sī Kheh-lâng teh thí-chhiò lâng ê chi̍t-kù ōe, ì-sù sī tī chhù-lāi chhin-chhiūⁿ lêng, chhut-khì gōa-bīn chiū chhin-chhiūⁿ thâng ê bô-lō͘-ēng kha-siàu. (Chhin-chhiūⁿ Hō-ló-lâng só͘-kóng ê: gû-tiâu-lāi ok gû-bó.) Ke-kak-á chhut-khì gōa-bīn, siūⁿ beh jiok ke-bó, hō͘ chi̍t-tīn ke-kak-á tok kah hoah m̄-káⁿ, tô-cháu tńg--khì, iû-goân m̄-chai thang khiam-pi, tian-tò ta̍k-ji̍t khi-hū ka-kī chhù-lāi ê ke-bó ke-á-kiáⁿ, che tō-sī ke-chhe-ông. Tī lán ê sì-chiu-ûi tò-chhù ū chin-chōe chit-khoán ê lâng, ke-chhe-ông ê te̍k-tiám-sī---
|
雞棲王是客家人teh恥笑人ê一句話。意思是tī厝內親像龍，出去外面就親像蟲ê無路用腳色。（親像Hō-ló人所講--ê「牛椆內惡牛母」。）雞角仔出去外面，想beh jiok 雞母，hō͘一tīn雞角仔啄kah喝m̄敢，逃走轉--去，猶原m̄知thang謙卑，顛倒逐日欺負家己厝內ê雞母、雞仔子。Che tō是雞棲王。Tī咱ê四周圍到處有真濟這款ê人，雞棲王ê特點sī—— |
|
Tī ka-kī-lâng ê bīn-chêng chhàu-chhèng kah ē sí, tān-sī nā tùi gōa tú-tio̍h khah ū la̍t ê lâng chiū nńg-kha koh kiam phô͘ lān-pha. Ēng “Tóng-gōa” chò lē ū chin-chōe lâng ka-kī-lâng sio-thâi sī sià-sià-kiò, nā bīn-tùi thóng-tī-chiá chiū hui-siông “sió-sim” ka-kī ê an-choân, khòaⁿ sè-bīn bōe-bái, iā tùi ka-kī chin iú-lī, chiah káⁿ chhiâng--lo̍h-khì, koh, ēng Tâi-oân ê lô͘-môa chò lē, kó͘-chá ê kiông-tō ē-hiáu kiap-hù chō͘-pîn, choân-bûn tùi-hù tham-koaⁿ ù-lī, tān-sī, Tâi-oân ê kiông-tō lô͘-môa sī siōng hā-liû--ê, in sî-siông kap tong-koân-chiá kau-kiat, sīm-chì chò hoán-bîn-chú hoán-bîn-ì ê lâng ê phah-chhiú. In iā tit-tio̍h tong-koân-chiá ê pó-hō͘, hō͘-siong lī-iōng.
|
Tī家己人ê面前chhàu-chhèng kah會死，但是若對外tú著較有力ê人就軟腳koh兼phô͘ lān-pha。用「黨外」做例，有真濟人家己人相thâi是siah-siah 叫；若面對統治者就非常「小心」家己ê安全。看勢面bōe-bái,也對家己真有利，才敢chhiâng--落去。Koh用台灣ê流氓做例，古早ê強盜會曉劫富助貧，專門對付貪官污吏。但是，台灣ê強盜流氓是上下流--ê,in時常kap當權者勾結，甚至做反民主、反民意ê人ê扑手。In也得著當權者ê保護，互相利用。 |
|
Ke-chhe-ông lēng-gōa ê te̍k-tiám sī, sè-hāng ê tāi-chì kin-kin-kè-kàu, bô kò͘ tāi-kio̍k, tī ka-kī ê thoân-thé lāi-bīn, cheⁿ tōa-ūi, cheⁿ miâ-gia̍h, cheⁿ kò-jîn ê chèng-tī lī-ek, cheⁿ kah sià-sià-kiò, tān-sī tùi gōa cheng-chhú tōa-gī-lí ê sî, ta̍k ê chiū lí khòaⁿ góa, góa khòaⁿ lí, sīm-chì thò-hia̍p.
|
雞棲王另外ê特點是：細項ê代誌斤斤計較，無顧大局。Tī家己ê團體內面，爭大位、爭名額、爭個人ê政治利益，爭kah siah-siah叫。但是對外爭取大義理ê時，逐個就你看我，我看你，甚至妥協。 |
|
Tâi-oân ê siā-hōe chèng-tī ūn-tōng ê sian-pòe, in chin-chōe ê sit-pāi, chiū-sī in-ūi án-ni, ka-kī chiàn ka-kī ê, m̄-chai thang ha̍p-chok, iā chiū-sī ka-kī chiàm ka-kī ê ke-liâu-á teh chò pà-ông, che tī hoán-khòng Chheng-tiâu kap Ji̍t-pún lóng sī án-ni.
|
台灣ê社會政治運動ê先輩，in真濟ê失敗，就是因為án-ni。家己戰家己ê,m̄知thang合作，也就是家己佔家己ê雞寮仔teh做霸王。Che tī反抗清朝kap日本攏是án-ni。 |
|
Ke-chhe-ông kan-na chai-iáⁿ kò͘ ka-kī ê ke-liâu-á, pa̍t ê ke-liâu teh hóe-sio lóng bô-góa-tāi. Hēng-chhun he̍k-lêng-chhiúⁿ chhut būn-tê, he sī Hēng-chhun-lâng ê tāi-chì; Lo̍k-káng-lâng teh hoán Tō͘-pang, sī Lo̍k-káng-lâng ê tāi-chì, í ngó͘ bû koan.
|
雞棲王kan-na知影顧家己ê雞寮仔，別ê雞寮teh火燒攏無我代。恆春核能廠出問題，he是恆春人ê代誌；鹿港人teh反杜邦，是鹿港人ê代誌，與我無關。 |
|
Ke-chhe-ông nā tī gōa-bīn, sī lóng phah bōe-iâⁿ lâng, só͘-í chiū si-koe óa tōa-pêng, chin-chōe chèng-tī jîn-bu̍t bô lí-sióng, bô goân-chek, hoán lâi hoán khì, tó-ūi ū soán-phiò chiū óa hit-pêng.
|
雞棲王若tī外面，是攏扑bōe贏人，所以就西瓜倚大爿。真濟政治人物無理想，無原則，反來反去，tó位有選票就倚hit爿。 |
|
Lán chún-kóng bōe-tàng chhin-chhiūⁿ eng-chiáu thián si̍t, chì-chió iā m̄-thang chò ke-chhe-ông.
|
咱準講bōe當親像鷹鳥展翼，至少也m̄-thang做雞棲王。 |
|
4. Bô náu-chhóe ê bô-thâu-sîn, seⁿ sí iû jîn ê pò͘-tē-hì ang-á.
|
4. 無腦髓ê無頭神，生死由人ê布袋戲尪仔 |
|
Tâi-oân ê le̍k-sú chin té, tān-sī le̍k chīn chhong-song, kiâm sng khó͘ chiáⁿ lóng ū. Tâi-oân-lâng sî-siông hù-chhut chhám-thiàⁿ ê tāi-kè, tān-sī, chin-chió siūⁿ kóng, tī le̍k-sú ê hì-tâi-téng. Tâi-oân-lâng tio̍h chham-ka ián-chhut, kap tio̍h án-chóaⁿ ián.
|
台灣ê歷史真短，但是歷盡滄桑，鹹酸苦chiáⁿ攏有。台灣人時常付出慘痛ê代價，但是，真少想講：「Tī歷史ê戲台頂。台灣人著參加演出，kap著án-chóaⁿ演。」 |
|
Tùi Hô-lan, Tēⁿ Sêng-kong, Boán Chheng, Ji̍t-pún, kàu tī hiān-chāi ê Tiong-hôa-bîn-kok, le̍k-tāi ê thóng-tī-chiá, khah chōe sī beh pak-toa̍t Tâi-oân-lâng só͘ phah-piàⁿ ê sêng-kó nā-tiāⁿ, kàu chit-má, liân bîn-chú hoat-tī to tit-bōe-tio̍h, liân kóng beh “koat-tēng ka-kī ê chiân-tô͘” iā bōe-sái--tit. Tâi-oân-lâng iā bat kap gōa-lâi ê thóng-tī-chiá piàⁿ-miā chiàn-tàu--kòe, tān-sī, tī hi-seng lâu-hoeh ê tiong-kan, Tâi-oân-lâng chin-chió o̍h-tio̍h hō͘ ka-kī ê bîn-cho̍k ióng-chòng ê tō-lí, kap chò chú-lâng ê tì-hūi.
|
Tùi荷蘭、鄭成功、滿清、日本，到tī現ê中華民國，歷代ê統治者，較濟是beh剝奪台灣人所扑拚ê成果nā-tiāⁿ。到chit-má,連民主法治都得bōe著，連講beh「決定家己ê前途」也bōe使--tit。台灣人也bat kap外來ê統治者拚命戰鬥--過。但是，tī犧牲流血ê中間，台灣人真少學著hō͘家己ê民族勇壯ê道理，kap做主人ê智慧。 |
|
Tâi-oân-lâng bô siūⁿ kóng ka-kī sī Tâi-oân ê chú-lâng, thó-lūn Tâi-oân ê chiân-tô͘, ē khiā tī Tiong-kok-lâng ê li̍p-tiûⁿ, á-sī siūⁿ kóng Bí-kok ê khòaⁿ-hoat, í-ki̍p Tiong-kiōng ê hoán-èng. . . Tān-sī, Tâi-oân ê li̍p-tiûⁿ tī tó-ūi ? Tâi-oân-lâng chiâⁿ-chò siáⁿ-mi̍h-khoán ì-gī teh oa̍h--leh ?
|
台灣人無想講家己是台灣ê主人，討論台灣ê前途。會企tī中國人ê立場，抑是想講美國ê看法，以及中共ê反應。但是，台灣ê立場tī tó位？台灣人成做啥物款意義teh活--leh？ |
|
Kap tōa-pō͘-hūn ê jio̍k-siáu bîn-cho̍k kāng-khoán, Tâi-oân-lâng bô-hoat-to͘ chū-chú chū-sìn, i-nāi-sim siuⁿ tāng, bô ài thiu-siōng ê su-khó, ū thâu-khak, bô náu-chhóe, bô-thâu-sîn, bōe-hiáu siūⁿ chêng siūⁿ āu, bē-hiáu lia̍h ka-kī chò chú-thé khì siūⁿ tāi-chì; iōng ka-kī ê koan-tiám li̍p-tiûⁿ khì siūⁿ tāi-chì, só͘-í, sui-jiân ū cho-gū chióng-chióng ê khó͘-lān, khiok, bōe tit-tio̍h kà-sī, bô-lūn sè-bīn jû-hô, lóng chiâⁿ-chò sí-oa̍h chāi lâng ê chiáng-tiong ê pò͘-tē-hì ang-á, bōe-hiáu chū-li̍p chū-kiông, kan-na beh tùi gōa-ūi khì chhōe chhut-lō͘, chhōe hēng-hok, só͘ tit-tio̍h ê tong-jiân chí-ū sī kan-khó͘ khut-jio̍k nā-tiāⁿ, tit bōe-tio̍h chin-chiàⁿ ê hēng-hok. Tâi-oân-lâng siū-kòe hiah-n̍i̍h chōe ê kan-khó͘, ná-chhiūⁿ iáu bōe liáu-kái chit-tiám.
|
Kap大部份ê弱小民族共款，台灣人無法度自主自信，依賴心siuⁿ重。無愛抽象ê思考，有頭殼，無腦髓，無頭神。Bōe曉想前想後，bē曉掠家己做主體去想代誌，用家己ê觀點立場去想代誌。所以，雖然有遭遇種種ê苦難，卻，bōe得著教示，無論勢面如何，攏成做死活在人ê掌中ê布袋戲尪仔。Bōe曉自立自強，kan-na beh tùi外位去chhōe出路，chhōe幸福，所得著--ê當然只有是艱苦屈辱nā-tiāⁿ，得bōe著真正ê幸福。台灣人受過hiah-n̍i̍h濟ê艱苦，那像iáu bōe了解這點。 |
|
Ji̍t-pún sî-tāi, Kán Tāi-sai khòng Ji̍t, sit-pāi, cháu khì Ē-mn̂g. Boán Chheng chèng-hú kiaⁿ Ji̍t-pún-lâng, tian-tò chiong i sàng hō͘ Ji̍t-pún. Kán Tāi-sai kèng-jiân koh kò-pe̍k kóng “Seⁿ ūi tāi-Chheng chi bîn, sí ūi tāi-Chheng chi kúi.”
|
日本時代，簡大獅抗日失敗，走去廈門。滿清政府驚日本人，顛倒將伊送hō͘日本。簡大獅竟然koh告白講：「生為大清之民，死為大清之鬼。」 |
|
Chok-ka Gô͘ Lô-liû, tī i-ê sió-soat 《A-se-a ê ko͘-jî》. Ū siá chi̍t-ê chin ū tāi-piáu-sèng ê jîn-bu̍t, chit-ê jîn-bu̍t tùi Tâi-oân ê hiān-si̍t (Tng-sî sī Ji̍t-pún thóng-tī. ) sit-bāng, chiū khì Ji̍t-pún lōe-tē kiû lí-sióng, chóng-sī, hō͘ lâng pâi-thiat, bô-hoat-tō͘ sek-èng, chiū cháu khì chó͘-kok Tiong-kok chhōe an-ùi, tān-sī, siū chhai-gî, chiū sit-hûn lo̍k-phek, tńg-lâi Tâi-oân, khí-siáu, sí--khì. Tâi-oân-lâng tùi Ji̍t-pún, Tiong-kok chhōe lí-sióng, chit-má koh ke chi̍t-ê, khì Bí-kok, ǹg Bí-kok. Lán pún-sin nā bô phah-piàⁿ chū-li̍p, kan-na siūⁿ beh khò pa̍t-lâng, sī bô-lō͘-ēng--ê.
|
作家吳濁流，tī伊ê小說《亞細亞ê 孤兒》。有寫一個真有代表性ê人物，這個人物對台灣ê現實（當時是日本統治）失望，就去日本內地求理想。總--是，hō͘人排斥，無法度適應，就走去祖國中國chhōe安慰。但是受猜疑，就失魂落魄，轉來台灣起痟死--去。台灣人tùi日本、中國chhōe理想，chit-má koh加一個，去美國，向美國。咱本身若無扑拚自立，kan-na想beh靠別人，是無路用--ê。 |
|
Ū chi̍t-ê goân-chū-bîn ka-cho̍k, a-chó͘ in-ūi hoán-khòng Ji̍t-pún-lâng sí--khì, a-kong chò Ji̍t-pún sî-tāi ê kah-tiúⁿ lāu-pē chò Ji̍t-pún chì-goān-peng, sí tī (), kiáⁿ chin hoaⁿ-hí teh chò Tiong-hôa bîn-kok ê kéng-chhat, sun-á beh khó kun-hāu, chún-pī chiong-lâi oân-sêng hoán-kong Tāi-lio̍k ê “sîn-sèng-sú-bēng”. Chit-khoán ê ka-cho̍k le̍k-sú ta̍t-tit lán chhim-siūⁿ.
|
有一個原住民家族，阿祖因為反抗日本人死--去；阿公做日本時代ê甲長老；父做日本志願兵，死tī南洋；子真歡喜teh做中華民國ê警察，孫仔beh考軍校，準備將來完成反攻大陸ê「神聖使命」。這款ê家族歷史值得咱深想。 |
|
Jī-jī-pat sū-kiāⁿ, Tâi-oân-lâng só͘ siū ê siong-hāi koh khah tōa. Tâi-oân-lâng le̍k chīn khó͘-chhám, Tâi-oân-lâng sī m̄-sī kì ē tiâu, iā tit-tio̍h kà-sī, lâi chū-kak chū-kiông ?
|
二二八事件，台灣人所受ê傷害koh較大。台灣人歷盡苦慘，台灣人是m̄是記會tiâu,也得著教示，來自覺自強？ |
|
5. Chhìn-chhìn chhái-chhái, m̄-khéng hē kang-hu.
|
5. Chhìn-chhìn chhái-chhái,m̄肯下功夫 |
|
Hit-pái góa khì Ji̍t-pún, kiâⁿ-chhut Tang-kiaⁿ chhia-chām, siūⁿ kóng it-tēng sī lâng-kheh-lâng, siūⁿ-bōe-kàu, tian-tò sī chin an-chēng, ke-á-lō͘ chheng-khì, hoe-chháu hun-hong, lō͘-piⁿ chháu-phiâⁿ-téng é-é ê chhiū-á, chê-chê chéng-chéng. . . . . . Tī hia iā bé nn̄g-pái piān-tong, nn̄g-pái ê chhài-sek bô oân-choân kāng-khoán, tān-sī chhài ê pâi-lia̍t, nn̄g-pái lóng bô-cheng-chha, iā lóng chéng-chéng chê-chê. Tī hia iā koan-sióng in ê bîn-iâu pí-sài. Hit-chióng piàn-hòa kap khì-phài, hō͘ lâng kám-tōng him-siān. Ián-chhut tiûⁿ-só͘ ê pò͘-tì kap kok tē-hng ê chng-thāⁿ, si̍t-chāi ū-kàu káng-kiù.
|
Hit擺我去日本，行出東京車站，想講一定是人kheh人，想bōe到，顛倒是真安靜，街仔路清氣，花草芬芳，路邊草坪頂矮矮 ê樹仔，齊齊整整。Tī hia也買兩擺便當，兩擺ê菜色無完全共款。但是菜ê排列，兩擺攏無增差，也攏整整齊齊。Tī hia也觀賞in ê民謠比賽。Hit種變化kap氣派，hō͘人感動欣羨。演出場所ê布置kap各地方ê chng-thāⁿ，實在有夠講究。 |
|
In tùi seng-oa̍h khoân-kéng, seng-oa̍h hong-sek, siā-hōe oa̍h-tāng lóng hiah-n̍i̍h hē kang-hu, iah lán leh ? Chin kiàn-siàu, lán Tâi-oân-lâng ê seng-oa̍h, chit-gia̍p sū-bū, bûn-hòa, lóng-sī chhìn-chhìn chhái-chhái, lán ê bîn-cho̍k oa̍h-tāng, hêng-sek, hòa-chong, tō-khū, lóng lú lâi lú chha, lú sông. M̄-nā seng-oa̍h hong-bīn, si̍p-sio̍k lé-gî sī án-ni, liân thâi-thâu ê thiⁿ-tōa tē-tōa ê tāi-chì, iā-sī chhìn-chhìn chhái-chhái, chhóng-chhóng pōng-pōng, put-koán hoán Chheng á-sī khòng Ji̍t, lóng án-ni.
|
In 對生活環境、生活方式、社會活動攏hiah-n̍i̍h下功夫，iah咱--leh？真見笑，咱台灣人ê生活、職業事務、文化，攏是chhìn-chhìn chhái-chhái。咱ê民族活動、形式、化妝，道具，攏愈來愈差，愈sông。M̄若生活方面，習俗禮儀是án-ni。連thâi頭ê天大地大 ê代誌，也是chhìn-chhìn chhái-chhái,chhóng-chhóng-pōng-pōng,不管反清抑是抗日，攏án-ni。 |
|
Tâi-oân ka-kī seng-sán ji̍t-kong-teng í-keng kúi-nā-cha̍p-nî, it-ti̍t lóng kan-na chò tn̂g-ko-hêng ê teng-kóng, nn̄g saⁿ-nî-chêng “gōa-kok-choan-ka” hoat-kak chit-tiám, lán chiah chai-iáⁿ beh kái-chìn. Lán teh chò ê chong-sek-phín, sè-sian ang-á, kan-na ē-hiáu bô͘-hóng gōa-kok ê chho͘-sio̍k-phín, bōe-hiáu siūⁿ kóng, lán iā ē-sái chò chi̍t-kóa Má-chó͘-pô͘, Thó͘-tī-kong, Liāu thiam-teng, pe̍h-chha̍t Chhit-á, ū bîn-cho̍k ê sek-chhái, kāng-khoán ē-tàng thàn gōa-kok-lâng ê chîⁿ.
|
台灣家己生產日光燈已經幾若十年，一直攏kan-na做長ko形 ê燈管。兩、三年前「外國專家」發覺這點，咱才知影beh改進。咱teh做ê裝飾品，細仙尪--仔，kan-na會曉摹仿外國ê粗俗品。Bōe曉想講咱也會使做一寡媽祖婆、土地公、廖添丁、白賊七仔，有民族ê色彩，共款會當趁外國人ê錢。 |
|
Tâi-oân ê liû-hêng-koa, tû-liáu chá-kî chi̍t-kóa chin ū Tâi-oân-bī ê koa-khek í-gōa, kî-thaⁿ ê, lóng-sī Ji̍t-pún-bī, án-ni chhiùⁿ kah beh 30-tang. Thang hoaⁿ-hì--ê sī, chit 10-nî í-lâi Hō-ló-lâng ê koa, ta̍uh-ta̍uh-á teh khai-chhòng chhut chin-chiàⁿ ê Tâi-oân-bī. Iā Kheh-ka ê san-ko hui-siông iu-bí, tān-sī khah chhiùⁿ to-sī hit kúi-chióng kū-tiāu, bô chhòng-sin. Tâi-oân ê bûn-ha̍k, im-ga̍k, bí-su̍t, tiān-iáⁿ, lóng chin su-iàu koh phah-piàⁿ. Tâi-oân ê tiān-sī, chho͘-ló͘, chhián-po̍h, kē-kip. . . . . .
|
台灣ê流行歌，除了早期一寡真有台灣味ê歌曲以外，其他--ê,攏是日本味，án-ni唱kah beh 30冬。Thang歡喜--ê是，這10年以來Hō-ló人 ê歌，ta̍uh-ta̍uh仔 teh開創出真正ê台灣味。也客家ê山歌非常優美，但是khah唱都是hit幾種舊調，無創新。台灣ê文學、音樂、美術、電影，攏真需要koh扑拚。台灣ê電視，粗魯、淺薄、低級… |
|
6. Chân-khok chū-su, bô hiān-tāi-lâng èng-kai ū ê phín-tek.
|
6. 殘酷自私，無現代人應該有ê品德 |
|
Tâi-oân-lâng chū-su, chân-khok (chân-jím), pa̍t-lâng ê gín-á sí-bōe-liáu. Tùi pa̍t-lâng ê chai-lān, thòng-khó͘, lán léng-gán-pông-koan, khòaⁿ tio̍h lâng teh chhut-soaⁿ, tòa piⁿ--á chhi-chhi chhū-chhū, phoe-phêng-tang, phoe-phêng-sai, ū lâng chū-sat, kín khì chham-koan pò lâng chai, ū lâng hō͘ chúi tū--sí, hóe-sio-chhù, ū lâng thiàu-lâu, tāi-ke ûi teh khòaⁿ, khòaⁿ liáu sóng, un-na ē phah-phok-á hoah-hiu.
|
台灣人自私，殘酷（殘忍），別人ê囡仔死bōe了。對別人ê災難、痛苦，咱冷眼旁觀，看著人teh出山，tòa邊--仔chhi-chhi chhū-chhū,批評東，批評西。有人自殺，緊去參觀報人知；有人hō͘水tū--死、火燒厝、有人跳樓，大家圍teh看，看了爽，un-na會扑phok仔喝咻。 |
|
Ka-tī ê chhù-lāi chin chheng-khì, tān-sī kong-kiōng ê chúi-kau, hāng-á-kak, chháu-po͘, pùn-sò móa-sì-kòe. Tōa-lâu kong-ú kong-ēng ê chúi-thah thái-ko, tāi-ke bô-beh chhut-chîⁿ chhiàⁿ-lâng sé, tān-sī, ke-ke hō͘-hō͘ lóng bé chìn-kháu ê lī-chúi-khì teh sú-iōng.
|
家己ê厝內真清氣，但是公共ê水溝，巷仔角、草埔，糞圾滿四界。大樓公寓公用 ê水塔thái-ko，大家無beh出錢倩人洗。但是，家家戶戶攏買進口 ê濾水器teh使用。 |
|
Kang-chhiúⁿ ê thâu-ke, ūi tio̍h thàn-chîⁿ, ù-jiám khoân-kéng, chiong kiáⁿ-sun ê seng-chûn chu-goân iā lóng beh kā ēng hō͘ liáu, chîⁿ thàn ū-kàu, chiū beh cháu khì gōa-kok hióng-siū, bô-iàu-kín, pa̍t-lâng ê gín-á sí-bōe-liáu.
|
工廠ê頭家，為著趁錢，污染環境，將子孫ê生存資源也攏beh kā用ho͘了。錢趁有夠，就beh走去外國享受。無要緊，別人ê囡仔死bōe了。 |
|
Tâi-oân-lâng chân-khok, ta̍k-hāng to káⁿ chia̍h, ta̍k-hāng to káⁿ thâi, sè-kài chhut-miâ.
|
台灣人殘酷，逐項都敢食，逐項都敢thâi,世界出名。 |
|
Lán bat tī ke-á-lō͘ kong-khai thâi hó͘; lán chin gâu lia̍h hiah-ê kok-chè-kan só͘ teh pó-hō͘ chin hi-hán ê chiáu-á; lán koh tāi-liōng chìn-kháu oa̍h-chôa, ín-khí kok-chè seng-thài pó-hō͘ jîn-sū ê khòng-gī.
|
咱bat tī街仔路公開thâi虎；咱真gâu掠hiah-e國際間所teh保護真希罕ê鳥仔；咱koh大量進口活蛇，引起國際生態保護人士ê抗議。 |
|
Káu-á sī jîn-lūi siōng tiong-si̍t ê pêng-iú, tān-sī Tâi-oân-lâng ài chia̍h káu-bah, káu-á pôe-phōaⁿ lán seng-oa̍h, kàu lāu, phòa-pīⁿ, ka bē hō͘ káu-bah-tiàm, ka-kī ê káu-á chhī saⁿ, sì nî, chin kó͘-chui, tang-thiⁿ kàu, beh chia̍h pó͘, thûi-á gia̍h leh, thàn káu-á bô chù-ì, tōa-la̍t ka mau--lo̍h-khì, káu-á hūn--khì. Kún-chúi hiâⁿ hó, káu-á soah koh chhíⁿ--khí-lâi, iáu teh ka lán iô bóe, chīⁿ lán ê chhiú, lán chhùi-khí-kin kā--leh, ba̍k-chiu kheh-kheh, koh mau--lo̍h-khì. . . .
|
狗仔是人類上忠實ê朋友，但是台灣人愛食狗肉。狗仔陪伴咱生活，到老、破病，kā賣 hō͘狗肉店。家己ê狗仔飼三、四年，真古錐。冬天到，beh 食補，槌仔gia̍h--leh，趁狗仔無注意，大力kā mau--落-去，狗仔昏--去。滾水hiâⁿ好，狗仔煞koh醒--起-來，iáu teh kā咱搖尾，舐咱ê手。咱嘴齒筋咬--leh，目珠kheh-kheh，koh mau--落-去… |
|
Lán-ê siōng-liû jîn-bu̍t, kó͘-chui ê sió-chiá lóng teh chia̍h chôa-bah. Iáu saⁿ, gō͘-kang chiah beh thâi ê ti-á, lán ēng to-á tī in-ê seng-khu chò kì-hō, hō͘ in tī beh sí chìn-chêng tio̍h lâu-hoeh hiah-chōe kang. Gû-bah, iûⁿ-bah chin hó-kè, seng-lí-lâng chiū tī beh thâi chìn-chêng, ēng kiông-le̍k ê phòng-phuh, chiong chúi koàn ji̍p-khì gû-bah ê lāi-bīn, hui-siông chhi-chhàm chân-jím. Tâi-oân-lâng ài thāu hî-á, io̍h-á lok-lo̍h chúi tiong, chúi tiong ê seng-bu̍t chóng sí.
|
咱ê上流人物，古錐ê小姐攏teh食蛇肉。Iáu三、五工才 beh thâi ê豬仔，咱用刀仔tī in ê身軀做記號，hō͘ in tī beh死進前著流血hiah濟工。牛肉、羊肉真好價，生理人就tī beh thâi進前，用強力ê phòng-phuh，將水灌入去牛肉ê內面，非常悽慘殘忍。台灣人愛毒魚仔，藥--仔lok-落水中，水中ê生物總死。 |
|
M̄-nā án-ni, kap lâng ū oan-siû iā ē pàng-hóe sio-soaⁿ. Nn̄g-pah-nî chêng ê kó͘-chhiū, kan-na ūi-tio̍h kau-thong ê hong-piān, chiū ka chhò--lo̍h-lâi, Bí-lē-tó chiah-n̍i̍h súi, kèng-jiân sī sio̍k tī chiah-n̍i̍h chân-jím ê lâng ê kang-san.
|
M̄若án-ni，kap人有冤仇也會放火燒山。兩百年前ê古樹，kan-na為著交通ê方便，就kā剉--落來，美麗島chiah-n̍i̍h súi,竟然是屬tī chiah-n̍i̍h殘忍ê人ê江山。 |
