Tha̍k lán ê Pe̍h-ōe-jī só͘ kám
|
讀「咱ê白話字」所感 |
| Ló-hu |
老夫 |
|
Kū-sū tiông thê, chài lūn pe̍h-ōe-jī ê tiōng-iàu-sèng. Tī kúi nî chêng í-keng ū kiông-tiau (強調) teh ho͘-io̍k (呼籲) kóng, Pe̍h-ōe-jī m̄-thang hòe; m̄-kú chòe-kūn sū-si̍t-siōng sī chiām-chiām teh hong-hòe ê khoán, sui-jiân ū chin-chōe in-sò͘ teh siū éng-hióng, chóng-sī siong-sìn pe̍h-ōe-jī iû-goân ōe kè-sio̍k chûn-chāi, lán ài kiōng-tông lâi ló-le̍k î-chhî.
|
舊事重提，再論白話字ê重要性。Tī幾年前已經有強調teh呼籲講， 白話字m̄-thang廢；m̄-kú最近事實上是漸漸teh荒廢ê款。雖然有真濟因素teh受影響，總是相信白話字猶原會繼續存在，咱ài共同來努力維持。 |
|
Lán chai, Ji̍t-jîn (日人) sî-tāi, ēng tông-hòa chèng-chhek kiông-chè thóng-tī Tâi-oân ê sî, lán to lóng jīn-tēng pe̍h-ōe-jī si lán kàu-hōe su-iàu ê bûn-jī; só͘-í pó-chûn kàu taⁿ.
|
咱知，日人時代，用同化政策強制統一台灣ê時，咱都攏認定白話字是咱教會需要ê文字，所以保存到今。 |
|
Lūn pe̍h-ōe-jī tùi lán Tâi-oân Ki-tok kàu-hōe lâi khòaⁿ, sī bûn-hòa ê kong-sîn (功臣), tùi kàu-hōe ê kiàn-li̍p sī ū chin tōa ê pang-chān le̍k-liōng. Tâi-oân chho͘-tāi kàu-hōe ê sî, bat jī ê lâng chin chió-sò͘, kai-chài tùi bat pe̍h-ōe-jī ōe tha̍k Sèng-keng, ōe gîm-si, thang piàn-thoân tō-lí tī kok tōe-hng, lâi heng-khí kàu-hōe tī ta̍k só͘-chāi. Pe̍h-ōe-jī ê kòng-hiàn iā ū Kàu-hōe kong-pò, ū í-gōa ê khan-bu̍t (刊物) á-sī chheh, kî-thaⁿ ê tù-chok thang tha̍k, lâi thê-ko hōe-iú bûn-hòa ê chúi-chún. Chiàu ló-hu (老夫) só͘ keng-giām lâi chèng-si̍t, tùi 6, 70 nî chêng kàu-hōe jîn-sū pí í-gōa ê lâng, khah chá chìn-pō͘, khah chai-bat ê in-sò͘ tōa pō͘ hūn tùi pe̍h-ōe-jī ê éng hióng só͘ chō-sêng ê le̍k-liōng put-sián (不鮮).
|
論白話字對咱台灣基督教會來看，是文化ê功臣，對教會ê 建立是有真大ê 幫贊力量。台灣初代教會ê時，bat字ê人真少，佳哉tùi bat白話字會讀聖經，會吟詩，thang 遍傳道理tī各地方，來興起教會tī逐所在。白話字ê 貢獻也有教會公報，有以外ê刊物抑是冊，其他ê著作thang 讀，來提高會友文化ê水準。照老夫所經驗來証實，tùi 6、70年前教會人士比以外ê人，較早進步，較知bat ê因素大部份對白話字ê影響所造成ê力量不鮮。 |
|
Che sī kè-khì kàu-hōe bûn-hòa ê sú-si̍t (史實). Kiám thang hòe-iōng pe̍h-ōe-jī mah?
|
Che是過去教會文化ê史實。Kiám thang 廢用白話字mah？ |
|
Eng-kai ài kó͘-lē kè-sio̍k chhui-hêng, pó-chûn, thang kóng pē-bú-ōe ê kè-ta̍t, iā sī kàu-hōe bûn-hòa sú-siōng ê tiōng-iàu būn-tôe. Lán ê pē-bú-ōe chiū-sī Bân-lâm-gú (閩南語), chiū-sī lán Tiong-hôa Bîn-kok ê hong-giân, hiān-sî piàn-pò͘ tī Tong-lâm A kap sè-kài ta̍k só͘-chāi, iā sī chin tiōng-iàu ê gú-giân. Chòe-kūn chheng-siàu-liân ê ōe-gú chin bô chèng-khak ê hoat-im, nā ēng pe̍h-ōe-jī, ōe-thang chèng-khak. Só͘-í iú-sim ê kàu-hōe jîn-sū ài liû-sim chit ê būn-tôe. Kok-kok lóng ū i ê bûn-chiuⁿ kap bûn-hoat (文法) teh hoat-piáu i ê su-siúⁿ, chóng-sī iā ū i ê giân-bûn it-tì (言文一致) ê bûn-jī, chiū-sī ōe kap bûn siāng-sî piáu-ta̍t chhut-lâi, ōe sī bûn, bûn sī ōe, chit hō tan-khúi-sèng (單軌性) ê pe̍h-ōe-jī chin kán-tan koh hó ēng, bô bûn-hoat, iā bián kái-sek, chin khoài ha̍k-si̍p, chin pe̍h, chin hó tha̍k; ha̍k-si̍p pe̍h-ōe-jī chòe bān kúi ge̍h-ji̍t chiū ōe-thang tha̍k Sèng-keng kap í-gōa ê khan-bu̍t; nā beh tha̍k Kok-bûn Sèng-keng, chiū ài tha̍k kúi-nā nî, chho͘-tiong í-siōng ê thêng-tō͘ chiah ōe hiáu tha̍k, chóng-sī iā bōe sūn-lī. Tùi kok-bîn ha̍k-hāu kàu chho͘-tiong ài kúi nî kú, kiám bô pí pe̍h-ōe-jī ê ha̍k-si̍p khah ûi-lân?
|
應該ài鼓勵繼續推行，保存，thang 講父母話ê價值，也是教會文化史上ê重要問題。咱ê父母話就是閩南語，就是咱中華民國ê 方言，現時遍佈tī東南亞 kap世界逐所在，也是真重要ê語言。最近青少年ê話語真無正確ê 發音，若用白話字，會thang正確。所以有心ê教會人士ài留心這個問題。各國攏有伊ê文章kap文法teh發表伊ê思想，總--是也有伊ê言文一致ê文字，就是話kap 文siāng時表達出來，話是文，文是話，這號單軌性ê白話字真簡單koh好用，無文法，也免解釋，真快學習，真白，真好讀；學習白話字最慢幾月日就會thang讀聖經 kap以外ê刊物；若beh讀國文聖經就ài讀幾若年，初中以上ê 程度才會曉讀，總是也bē順利。Tùi國民學校到初中ài幾年久，kiám無比白話字ê學習較為難？ |
|
Góa tī kàu-hōe seng-oa̍h 60 gōa nî kú ê koan-kám, chiàu khòaⁿ hiān-sî Tâi-oân ê bûn-hòa chúi-chún iáu bē ta̍t kàu lí-sióng ê thêng-tò͘, 3-40 hè í-siōng ê hōe-iú, iū-kî-sī chng-siā ê lâm-lú hōe-iú, tha̍k Kok-bûn ê Sèng-keng ōe chheng-chhó ê iáu sī chin chió-sò͘. In-ūi Ji̍t-jîn sî-tāi só͘ tha̍k ê Kok-bûn bat bô chōe, lóng sī ēng pe̍h-ōe-jī ê Sèng-keng kap si khah chōe; tī to͘-chhī iā chha-put-to. Góa bat siat tha̍k Sèng-keng-pan (tī lé-pài-ji̍t) tha̍k pe̍h-ōe-jī ê chin sūn-sū koh khah ōe bêng-pe̍k, tha̍k Kok-bûn ê chiū khah ûi-lân, iā bōe sūn-lī, iā oh bêng-pe̍k hit ê ì-gī. Pe̍h-ōe-jī sī giân-bûn it-tì; Kok-bûn tio̍h koh kái-sek chin oh lí-kái. Góa kóng chi̍t ê sū-si̍t, m̄-sī phian-tiōng pe̍h-ōe-jī, hut-lio̍k Kok-bûn, Kok-bûn sī lán Tiong-hôa Bîn-kok bûn-hòa ê cheng-hôa (精華), sī kok-bîn lóng tio̍h ha̍k-si̍p ê, chóng-sī tī chit ê chheng-hông put chiap (青黃不接) ê sî-tāi, pe̍h-ōe-jī sī pó͘-chō͘ chit ê èng-hù put-ki̍p ê chi̍t chióng bûn-jī, iā sī pang-chān Kok-bûn ê chìn-tián, in-ūi tùi bat pe̍h-ōe-jī lâi ha̍k-si̍p Kok-bûn ê lâng, tī kàu-hōe tiong put-kè kî sò͘ (不計其數), ū Kam jī-tián, ū La̍k-pah-jī phian, ū í-gōa chin-chōe ê Kok-bûn pe̍h-ōe-jī tùi-chiàu ê chheh thang ha̍k-si̍p, pang-chān Kok-bûn ê chìn-pō͘.
|
我tī教會生活60外年久ê 觀感，照看現時台灣ê文化水準iáu未達到理想ê程度，3、40歲以上ê會友，尤其是庄社ê男女會友，讀國文ê聖經會清楚--ê iáu 是真少數。因為日人時代所讀ê國文bat無濟，攏是用白話字ê聖經kap詩較濟；tī都市也差不多。我bat設讀聖經班，(tī禮拜日) 讀白話字--ê真順序koh較會明白，讀國文--ê就較為難，也bōe順利，也oh明白hit個意義。白話字是言文一致；國文著koh解釋真oh 理解。我講一個事實，m̄是偏重白話字，忽略國文，是咱中華民國文化ê 精華，是國民攏著學習 ê,總是tī這個青黃不接 ê時代白話字是補助這個應付不及ê一種文字，也是幫贊國文ê 進展，因為tùi bat白話字來學習國文ê人，tī教會中不計其數，有甘字典、有六百字篇，有以外真濟ê 國文白話字對照ê冊thang 學習，幫贊國文ê進步。 |
|
Pe̍h-ōe-jī ài tī Chú-ji̍t ha̍k-hāu, tī ka-têng chit nn̄g hong-bīn jīn-chin kàu-io̍k, m̄-thang hong-hòe, tùi sòe-hàn kà kàu ōe tha̍k ōe siá, ū hó ê ki-chhó͘, chiū kàu lāu iā khó-í thang ēng. Góa ê keng-giām, pún-lâng tùi sòe-hàn tī ka-têng o̍h, iā góa ê kiáⁿ-sun chū sòe-hàn kà ōe bat, chin piān-lī, beh tha̍k Kok-bûn iā hó, beh tha̍k pe̍h-ōe-jī iā hó, tī Bí-kok ê kiáⁿ-jî ēng pe̍h-ōe-jī siá pē-bú-ōe ê phoe, kám-kak chin chū-jiân.
|
白話字ài tī主日學學校，tī家庭這兩方面認真教育，m̄-thang 荒廢，tùi細漢教到會讀會寫，有好ê基礎，就到老也可以thang用。我ê經驗，本人tùi細漢tī家庭學，也我ê子孫自細漢教會bat，真便利，beh讀國文也好，beh讀白話字也好，tī美國ê子兒用白話字寫父母話ê批，感覺真自然。 |
|
Sng Hông-tìn Bo̍k-su chài lūn-khí pe̍h-ōe-jī ê tiōng-iàu-sèng, tông-sî thê-gī hi-bāng kái-chìn ê kúi tiám, iā ū “Kong-pò-siā ê chhù-piⁿ” iú só͘ kám-giân ê chham-khó, taⁿ góa bô ài to-giân phêng-tiông lūn-toán, put-kò kak-tit pe̍h-ōe-jī ê “tông-im-hòa”, “kán-bûn-hòa”, “kán-jī-hòa” sī lí-sióng àn, chóng-sī si̍t-chè-siōng iáu ū saⁿ-lī ê tiám, hi-bōng chhú-āu chài gián-kiù lâi ha̍p si̍t-iōng.
|
孫鴻鎮牧師再論起白話字ê重要性，同時提議希望改進ê幾點，也有「公報社ê厝邊」有所感言ê參考，今我無ài多言評長論短，不過覺得白話字ê 「同音化」、「簡文化」、「簡字化」是理想案，總是實際上iáu有相離ê 點，希望此後再研究來合實用。 |
|
Chóng-kóng, Pe̍h-ōe-jī tùi lán Ki-tok kàu-hōe ê tiōng-iàu-sèng, kàu-hōe iú-sim jîn-sū lâi saⁿ kó͘-lē kap thui-hêng sī só͘ goān-bāng.
|
總講，白話字對咱基督教會ê 重要性，教會有心人士來相鼓勵kap推行是所願望。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò tē 1019, 1020 hō, 1967 nî 12 ge̍h)
|
(台灣教會公報第1019&1020號，1967年12月) |
