Pe̍h-ōe-jī ê Lī-ek
|
白話字ê利益 |
| Ia̍p Bo̍k-su |
葉牧師 |
|
Ē-mn̂g ê Bo̍k-su, Tong Hián-lí kū-nî ū chhut chi̍t-ê lūn chhiáⁿ Chiang-choân Tâi-oân kok kàu-hōe ê lâng lâi chò : Tê-ba̍k chiū-sī “ Pe̍h-ōe-jī ê Lī-ek ” . Āu-lâi ū chi̍h--tio̍h káu lâng ê lūn ; chiū chhiáⁿ Má I-seng, Kam Bo̍k-su kap i tàu-khòaⁿ, phêng chhú koân-kē ; tē-it miâ siúⁿ gîn gō͘-ê, tē jī miâ siúⁿ gîn saⁿ-ê, tē saⁿ miâ siúⁿ gîn nn̄g-ê, tē sì miâ siúⁿ gîn chi̍t-ê . Phêng-liáu chhú :---
|
廈門ê牧師，冬顯理舊年有出一個論請漳泉台灣各教會ê人來做：題目就是：「白話字ê利益」。後--來有接--著九人ê論；就請馬醫生，甘牧師kap伊鬥看，評取懸低；第一名賞銀五個，第二名賞銀三個，第三名賞銀兩個，第四名賞銀一個。評了取：--- |
|
1. Ia̍p Bo̍k-su,tòa tī Sió-khe.
|
1. 葉牧師，tòa tī 小溪。 |
|
2. Lâu Bō͘-chheng, Tâi-oân-hú-siâⁿ .
|
2. 劉茂清，台灣府城。 |
|
3. Lí Chhah-lâi,Kó͘-lōng-sū.
|
3. 李插來，鼓浪嶼。 |
|
4. N̂g Tek-siān,Ē-mn̂g.
|
4. 黃德善，廈門。 |
|
Lô͘ Sam-goân, Kó͘-lōng-sū .
|
盧三源，鼓浪嶼。 |
|
Tong Bo̍k-su taⁿ tńg-khì Tāi-Eng- kok : ū chiong chiah-ê lūn kau goán : goán siūⁿ tio̍h ìn hō͘ Kàu-hōe ê lâng chiâu chai, hō͘ ta̍k lâng him- bō͘ tha̍k pe̍h-ōe-jī . Taⁿ chiong tē- it tē-jī chit nn̄g miâ ê lūn chiàu chhù-sū lâi ìn tī ē-té . In-ūi thâu- chi̍t-tiuⁿ ê Kàu-hōe-pò ìn-bē-liáu, thèng-hāu tē jī tiuⁿ chiah koh ìn . ]
|
冬牧師今轉去大英國：有將chiah-ê論交阮：阮想--著印hō͘ 教會ê人齊知，hō͘ 逐人欣慕讀白話字。今將第一第二這兩名ê論照次序來印tī下底。因為頭一張ê教會報印未了，聽候第二張才koh印。 |
|
Ia̍p Hàn-chiong
|
葉漢章 |
|
Lūn chòe Pe̍h-ōe-jī ê Iàu-kín .
|
論做白話字ê要緊 |
|
Taⁿ khí-thâu chòe chit-ê pe̍h-ōe-jī ê, i-ê ì-sù sī cháiⁿ-iūⁿ ah ? Chiū-sī beh hō͘ lâng kōe-bat, só͘-í chí ēng jī-cha̍p-saⁿ ê jī-bú tiāⁿ-tiāⁿ, chiū-sī a, b, ch, chh, e, g, h, i,j, k, kh,l, m, n, ng, o, o͘, p, ph, s, t, th, u ; che sī beh hō͘ lâng kōe jīn . Koh tī jī-cha̍p-saⁿ ê jī-bú ê tiong-kan ū hun-piat tûn-im, chhí-im, chi̍h8-im, âu-im, phīⁿ-im ê koh-iūⁿ ; chhin- chhiūⁿ b, p, ph, u, sī tûn-im ; ch chh, g, k, kh, s, sī chhí-im ; h, i, j, l, t, th, sī chi̍h8-im ; o, o͘, e, sī âu-im ; m, n, ng, sī phīⁿ-im ; che sī beh hō͘ lâng tha̍k-liáu ōe hun- bêng . ( Khòaⁿ 1 Ko-lîm-to 14 : 9 . )
|
今起頭做這個白話字--ê,伊ê 意思是怎樣--ah？就是beh hō͘ 人會bat，所以指用23個字母tiāⁿ-tiāⁿ，就是a,b, ch, chh, e, g, h, i, j, k, kh, l,m, n, ng, o, o͘, p, ph, s, t, th, u;che是beh hō͘ 人會認。Koh tī 23個字母ê中間有分別唇音、齒音、舌音、喉音、鼻音ê各樣；親像b, p, ph, u, 是唇音；ch,chh, g, k, kh, s是齒音；h, i, j, l, t, th是舌音；o, o͘, e是喉音；m, n, ng是鼻音；che是beh hō͘ 人讀了會分明。( 看1 哥林多 14：9. ) |
|
Koh ū ēng pat-im chòe kì-hō, lâi hun-pia̍t piâⁿ-cheh, hō͘ lâng khui-chhùi chiū ū koâiⁿ-kē tāng-khin ê chhù-sū, m̄-sái hūn-loān . Koh ēng chhiat-im chòe hoat-tō͘ lâi tàu chiâⁿ jī, ū-ê nn̄g-jī tàu chiâⁿ chi̍t-jī, ū ê saⁿ-sì-jī gō͘-jī tàu chi̍t-jī, che sī beh hō͘ lâng kōe tha̍k . Chóng-sī jī-bú sui-jiân chió, nā ēng i pâi-lia̍t saⁿ-tàu, chiū ū chhian-piàn bān-hòa ēng lóng bōe liáu . Che sī thâu-sū, ē-bīn pâi-lia̍t gō͘-tōaⁿ tāi-lio̍k lâi gī- lūn .
|
Koh有用八音做記號，來分別平仄，hō͘人開嘴就有懸低重輕ê次序，m̄ 使混亂。Koh用切音做法度來鬥成字，有ê 兩字鬥成一字，有ê 三四字五字鬥一字，che是beh hō͘人會讀。總--是字母雖然少，若用伊排列相鬥，就有千變萬化用攏bōe了。Che是頭緒，下面排列五段大略議論。 |
|
Tē-it-tōaⁿ
|
第一段 |
|
Lūn tha̍k pe̍h-ōe-jī khah-iâⁿ tha̍k Tiong-kok jī, chiū-sī kōe tha̍k, koh m̄-sái lēng-gōa kóe-seh ; in-ūi Tiong- kok jī put-chí chōe, kóe-seh put-chí oh ; khe-khó Khong-hi jī-tián ê jī bōe sǹg-tit, chi̍t-jī siông-siông ū kúi- nā hō kóe-seh . Gín-ná tùi chhit-poeh hè ji̍p-o̍h, tio̍h tha̍k-chheh kàu chhit poeh nî, cha̍p-lâng tiong chhang-miâ-ê kiám-chhái ū chi̍t-nn̄g lâng tāi-khài ōe bat khah-chhián ê jī, chí ū bat jī-im tiāⁿ-tiāⁿ, lóng bōe hiáu-tit kóe-seh; tio̍h koh tha̍k cha̍p-gōa nî chiah ōe kóe-seh . Kiám- chhái só͘ kóe ū sî ia̍h ōe chhò-gō͘, oh tit ta̍k-jī ta̍k-kù hun-bêng, che m̄-sī Tiong-kok jī ê m̄-hó, to̍k-to̍k sī in-ūi ha̍k-būn ê oh-tit cheng-kong, koh kóe-seh bōe it-tēng ê iân-kò͘.
|
論讀白話字較贏讀中國字，就是會讀，koh m̄ 使另外解說；因為中國字不止濟，解說不止難；稽考康熙字典ê字bōe算--tit,一字常常有幾若號解說。囡仔對7、8歲入學，著讀冊到7、8年，10人中聰明--ê kiám-chhái有一兩人大概會bat較淺ê字，只有bat字音tiāⁿ-tiāⁿ，攏bōe曉tit解說；著koh讀10外年才會解說。Kiám-chhái所解有時亦會錯誤，oh-tit逐字逐句分明，che m̄是中國字ê m̄ 好，獨獨是因為學問ê oh-tit精工，koh解說bōe一定ê緣故。 |
|
Taⁿ tāi-lio̍k kú-khí chi̍t-nn̄g jī chòe pîn-kù . Chhin-chhiūⁿ kò͘--jī, ū só͘-chāi kóe chòe iân-kò͘, ū só͘-chāi kóe chòe pún-jiân, ū só͘-chāi kóe chòe só͘-í . Koh chhin-chhiūⁿ í--jī, ū só͘-chāi kóe chòe ēng, ū só͘-chāi kóe chòe thang, ū só͘-chāi kóe chòe in-ūi . M̄-nā án-ni, iáu ū chōe-chōe oh-tit kóe ê jī, sui-jiân chiū phok- ha̍k ê lâng ia̍h bōe-ōe ta̍k jī kóe- seh kàu bêng . Khòaⁿ Bo̍k-su ū sî chhiáⁿ Siù-châi lâi kà Sèng-chheh, ia̍h bat kóe-seh m̄-tio̍h, m̄-sī in-ūi i m̄-bat jī, á-sī bōe hiáu--tit kóe-seh, to̍k-to̍k sī in-ūi jī-gī ê kóe-seh bōe ōe it-tēng ê iân-kò͘ . Taⁿ hit-hō ū ha̍k-būn ê lâng siōng-chhiáⁿ bōe-ōe kóe-seh kàu tú-hó, hô-hòng chhián- ha̍k ê lâng thài-thó ōe kóe-seh Sèng-chheh kàu bô chhò-gō͘ ah? Nā bōe-ōe kóe-seh Sèng-chheh, beh thái ōe bêng-pe̍k tō-lí ah ? Só͘-í ū sim siat-kàu ê lâng ài thoân tō-lí tī ta̍k- kok, tek-khak tio̍h chiong Sèng- chheh hoan-e̍k hit só͘-chāi ê jī kàu bêng, hō͘ lâng thang tha̍k .
|
今大略舉起一兩字做憑據。親像故--字，有所在解做緣故，有所在解做本然，有所在解做所以。Koh親像以--字，有所在解做用，有所在解做thang,有所在解做因為。M̄ 但án-ni，iáu有濟濟oh-tit解ê字，雖然就博學ê人亦bōe會逐字解說到明。看牧師有時請秀才來教聖冊，亦bat解說m̄ 著，m̄ 是因為伊m̄-bat字，抑是bōe曉--tit解說，獨獨是因為字義ê解說bōe會一定ê緣故。今hit號有學問ê人尚且bōe會解說到tú好，何況淺學ê人thái-thó會解說聖冊到無錯誤--ah ? 若bōe會解說聖冊，beh thái會明白道理--ah? 所以有心設教ê人愛傳道理tī 逐國，的確著將聖冊翻譯hit所在ê字到明，hō͘ 人thang讀。 |
|
Chóng-sī Tiong-kok jī put-chí oh-tit kóe-seh, só͘-í chiah chòe chit-ê pe̍h-ōe-jī hō͘ lóng-chóng ê lâng thang o̍h ; koh chiong Sèng-chheh kap ta̍k-hō ê chheh hoan-e̍k pe̍h-ōe-jī tha̍k, ka-kī káng-kiù chheh-lāi ê tō-lí . Siat-sú bô chit hō pe̍h-ōe-jī, chiū put-chí chió lâng ōe hiáu-tit tha̍k Sèng-chheh. Che sī hián-bêng tha̍k pe̍h-ōe-jī ū khah-iâⁿ tha̍k Tiong- kok jī. ( Tī tē jī Tiuⁿ beh koh ìn.)
|
總--是中國字不止oh-tit解說，所以才做這個白話字hō͘ 攏總ê人thang學；koh將聖冊kap逐號ê冊翻譯白話字讀，家己講究冊內ê道理。設使無這號白話字，就不止少人會曉tit讀聖冊。Che是顯明讀白話字有較贏讀中國字。 |
|
Tē-jī-tōaⁿ
|
第二段 |
|
Lūn siá pe̍h-ōe-jī khah-iâⁿ siá Tiong-kok jī, chiū-sī kōe siá, koh ta̍k-jī ū jī thang-siá, in-ūi Tiong-kok-jī put-chí oh-siá, chhián-ha̍k ê lâng bōe-hiáu-tit siá khah-chhim ê jī, ia̍h lóng bōe-hiáu- tit siá phoe; siat-sú ū sî siá phoe, kî- tiong siông ēng thó͘-jī, lóng bô kóe-seh, hō͘ khòaⁿ phoe ê lâng bōe bêng i ê ì-sù, chiū ōe chhò-gō͘, nā-sī phok-ha̍k ê lâng siá-phoe, khah siông sī ēng chhim ê jī-gán, hō͘ lâng khòaⁿ-liáu lóng bōe hiáu-tit, m̄ ta̍t-tio̍h siá pe̍h- ōe-jī ê phoe, ta̍k-kù hun-bêng lóng bōe chhò-gō͘, ia̍h-sī kōe siá, lâng nā o̍h siá, kiám-chhái chi̍t-ge̍h-ji̍t, kiám- chhái kúi-nā ge̍h-ji̍t, put-lūn ta-po͘-lâng, hū-jîn-lâng, í-ki̍p gín-ná, lóng- chóng ōe-hiáu-tit siá phoe, koh só͘-siá ta̍k-kù hun-bêng, hō͘ khòaⁿ phoe ê lâng it-chīn ōe hiáu-tit i ê sū, bián- tì chhò-gō͘ .
|
論寫白話字較贏寫中國字，就是會寫，koh逐字thang寫，因為中國字不止oh寫，淺學ê人bōe 曉tit寫較深ê字，亦攏bōe 曉tit寫批；設使有時寫批，其中常用土字，攏無解說，hō͘ 看批ê人bōe明伊ê意思，就會錯誤，若是博學ê人寫批，較常是用深ê字眼，hō͘人看了攏bōe曉tit,m̄ 值著寫白話字ê批，逐句分明攏bōe錯誤，亦是會寫，人若學寫，kiám-chhái一月日，kiám-chhái幾若月日，不論查甫人，婦人人，以及囡仔，攏總會曉tit寫批，koh所寫逐句分明，hō͘ 看批ê人一盡會曉tit伊ê 事，免tit錯誤。 |
|
Lūn kàu kì-siàu, ia̍h sī án-ni, in-ūi Tiong-kok-jī ū chōe-chōe bô jī thang siá, ū-sî tio̍h chioh-ēng pa̍t ê jī lâi thòe i, phì-jū lâng-miâ, ū-ê bô jī thang-siá, nā chioh-ēng pa̍t ê jī, to̍k- to̍k siá ê lâng ka-kī chai, pa̍t-lâng khòaⁿ liáu chiū bōe hiáu-tit, m̄-chai sī chí sīm-mi̍h lâng, siat-sú ēng pe̍h-ōe-jī lâi siá, chiū m̄-sái chioh-ēng, in-ūi lóng ū jī thang siá, ia̍h hō͘ khòaⁿ ê lâng m̄-sái chhò-gō͘, che sī siá pe̍h-ōe- jī khah-iâⁿ siá Tiong-kok-jī sī bêng .
|
論到記數，亦是án-ni,因為中國字有濟濟無字thang寫，有時著借用別個字來替--伊，譬喻人名，有ê 無字thang寫，若借用別個字，獨獨寫ê人家己知，別人看了就bōe曉--tit，m̄ 知是指甚mi̍h人，設使用白話字來寫，就m̄ 使借用，因為攏有字thang寫，亦hō͘ 看ê人m̄ 使錯誤，che是寫白話字較贏寫中國字是明。 |
|
Ū lâng kóng, tek-khak khah-su Tiong-kok-jī, in-ūi Tiong-kok-jī ōe thong-hêng tī Tiong-kok cha̍p-poeh-séng, kap Ji̍t-pún, An-lâm, Ko-lê, Liû-khiû chiah ê kok, pe̍h-ōe-jī put-kò sī Chiang-choân nn̄g-hú ōe ēng-tit nā-tiāⁿ, kàu khah-hn̄g ê só͘-chāi im-gú put siong-tông chiū bōe ēng--tit, cháiⁿ-iūⁿ kóng khah-iâⁿ Tiong-kok-jī-ah ? Án-ni-siⁿ, sī chhin-chhiūⁿ ēng sió-niá lâi pí tōa-soaⁿ, ēng kau-lâu lâi pí tōa-hái, sī put-chí chhò-gō͘.
|
有人講，的確較輸中國字，因為中國字會通行tī 中國十八省，kap日本，安南，高麗，琉球chiah ê國，白話字不過是漳泉兩府會應--tit nā-tiāⁿ，到較遠ê所在音語不相同就bōe用--tit，怎樣講較贏中國字--ah ? Án-ni-siⁿ，是親像用小嶺來比大山，用溝流來比大海，是不止錯誤。 |
|
Chiū beh ìn-i kóng, m̄-sī án-ni, só͘ kóng ê khah-iâⁿ . m̄-sī in-ūi thong- hêng, sī in-ūi ha̍p-ēng tiāⁿ-tiāⁿ, in-ūi chit-ê pe̍h-ōe-jī m̄-sī lóng-chóng lâng thong-hêng ê lō͘-ēng, to̍k-to̍k sī chòe kóe-seh Sèng-chheh bô-chhò ê lō͘-ēng, kóe-seh Tiong-kok-jī ê Sèng-chheh siông-siông ū kóe m̄-tio̍h, án-ni chiū kiaⁿ-liáu ōe chhò-gō͘ tō-lí, in-ūi Tiong-kok-jī bōe-ōe ta̍k-jī tiāⁿ-tio̍h ê kóe-seh, siat-sú Sèng-chheh nā chi̍t-jī ê chhò-gō͘, chiū kiaⁿ-liáu ná-kú ná-chhò, kūn nā chha hô-lí, hn̄g chiū chha chheng-lí, ( khòaⁿ 2 Pí-tek 3 : 16. ) siat-sú chiong Sèng-chheh it-khài hoan- e̍k pe̍h-ōe-jī, chū-jiân chi̍t-jī ia̍h-bōe chhò, hō͘ tha̍k ê lâng sim bêng tō-lí, chiū bô-m̄ thong-ta̍t .
|
就beh應伊講，m̄ 是án-ni,所講ê較贏。M̄是因為通行，是因為合用tiāⁿ-tiāⁿ，因為這個白話字m̄ 是攏總人通行ê路用，獨獨是做解說聖冊無錯ê路用，解說中國字ê聖冊常常有解m̄ 著，án-ni就驚了會錯誤道理，因為中國字bōe會逐字定著ê解說，設使聖冊若一字ê錯誤，就驚了那久那錯，近若差毫里，遠就差千里，(看2彼得3：16. ) 設使將聖冊一概翻譯白話字，自然一字亦bōe錯，hō͘ 讀ê人心明道理，就無m̄ 通達。 |
|
Khe-khó chāi-chá chiah-ê phok- ha̍k ê lâng, chū-chi̍p tī Ai-ki̍p kok ê A-le̍k-san-tāi siâⁿ, chiong kui-phō sin- iok hoan-e̍k chòe Hi-lī-nî ê jī, iàu-kín sī beh pó-hō͘ Sèng-keng, kiaⁿ-liáu āu-lâi ê lâng thoân chhò, in-ūi Hi-lī-nî ê jī ta̍k-jī ū tiāⁿ-tio̍h ê ì-sù, só͘-í kàu-taⁿ hit-ê chheh iáu tī-teh, thang-chòe sin-iok ê pún-bûn, hō͘ ta̍k-kok sìn- Chú ê lâng m̄-sái chhò-gō͘ tō-lí .
|
稽考在早chiah-ê 博學ê人聚集tī 埃及國ê亞歷山大城，將歸部新約翻譯做希利尼 ê字，要緊是beh保護聖經，驚了後--來ê人傳錯，因為希利尼ê字逐字有定著ê意思，所以到今hit 個冊iáu tī--teh,thang做新約ê本文，hō͘ 逐國信主ê人m̄ 使錯誤道理 。 |
|
Taⁿ chòe chit-ê pe̍h-ōe-jī sui-jiân bōe pí-tit Hi-lī-nîⁿ ê jī, iáu-kú ǹg-bāng ōe pó-hō͘ tha̍k Sèng-chheh bô chhò-gō͘ ê lō͘-ēng, hō͘ Chiang Choân nn̄g-hú sìn Chú ê lâng lóng-ōe bêng Sèng-chheh iàu-kín ê ì-sù, koh lūn-kàu i-ê lō͘-ēng, iah-thang kóng sī chin- khoah, chhin-chhiūⁿ chêng-nîⁿ Tō͘ Ka- tek Sian-siⁿ ū chòe chi̍t-phō pe̍h-ōe jī-tián, sī chòe chiah-ê Se-kok lâng ha̍k-si̍p Chiang Choân thó͘-im ê lō͘- ēng, khó-kiàn pe̍h-ōe-jī ōe lī-ek chin-chōe kok ê lâng, koh kūn sî Táⁿ-má- jī Sian-siⁿ ū chòe jī-lūi piān-khó, i-ê jī-im kóe-seh lóng-sī ēng pe̍h-ōe-jī chòe chú, hō͘ ta̍k-hō ê lâng kōe-kōe bat Tiong-kok ê jī, che it-hoat hián- bêng pe̍h-ōe-jī ê lī-ek.
|
Taⁿ做這個白話字雖然未比tit希利尼ê字，iáu-kú向望會保護逐聖冊無錯誤ê路用，hō͘ 漳泉兩府信主ê人攏會明聖冊要緊ê意思，koh論到伊ê 路用，亦thang講是真闊，親像前年杜嘉德先生有做一pho白話字典，是做chiah ê西國人學習漳泉土音ê路用，可見白話字會利益真濟ê國ê人，koh近時打馬字先生有做字類便考，伊ê 字音解說攏是用白話字做主，hō͘ 逐號ê人會會bat中國ê字，che一發顯明白話字ê利益。 |
|
Tē-saⁿ-tōaⁿ
|
第三段 |
|
Lūn pe̍h-ōe-jī tōa lī-ek tī ū ha̍k-būn ê lâng í-ki̍p chèng-lâng, chiū-sī hō͘ ū ha̍k-būn ê lâng thang chiong Sèng-chheh hoan-e̍k thó͘-im chòe chù, kap hoan-e̍k ta̍k-hō ê khoàn-sè-bûn, lâi kà-sī ta̍k-hō ê lâng, chóng-sī hit-ê ū ha̍k-būn ê lâng beh kà-sī lâng, iàu- kín tio̍h in-jîn jî-si, hit-ê pêng-sò͘ ū tha̍k Tiong-kok chheh ê lâng, chiū chiàu i só͘-bat ê chhián chhim lâi kà-sī i, hit-ê pêng-sò͘ bô tha̍k Tiong-kok chheh ê lâng, kap hū-jîn-lâng gín-ná, pí ū tha̍k-chheh ê lâng ke kúi-nā- cha̍p pē, siat-sú it-khài ēng Tiong-kok jī lâi kà-sī i, kàu-bé oh-tit chiâⁿ, tio̍h ēng pe̍h-ōe-jī kà i; ǹg-bāng lóng- chóng ōe-chiâⁿ, bêng-pe̍k tō-lí sìn Kiù-chú lâi tit-tio̍h kiù .
|
論白話字大利益tī 有學悶ê人以及眾人，就是hō͘ 有學問ê人thang將聖冊翻譯土音做註，kap翻譯逐號ê勸世文，來教示逐號ê人，總--是hit ê有學問ê人beh教示人，要緊著因人而施，hit 個平素有讀中國冊ê人，就照伊所bat ê淺深來教示伊，hit個平素無讀中國冊ê人，kap婦人人、囡仔，比有讀冊ê人加幾若十倍，設使一概用中國字來教示伊，到尾oh-tit成，著用白話字教伊；向望攏總會成，明白道理信救主來得著救。 |
|
Góa siūⁿ Siōng-tè chiong Sèng-chheh siúⁿ-sù sè-kan, m̄-nā beh hō͘ ū ha̍k-būn ê lâng tit-tio̍h kà-sī, sī beh hō͘ lóng-chóng ê lâng siū I ê kà-sī, in-ūi bān-kok ê lâng bô-lūn lâm-hū ló-iù, bô-m̄-sī Siōng-tè ê kiáⁿ-jî, Siōng- tè chòe bān peh-sìⁿ ê pē, I ēng bān- mi̍h iúⁿ-chhī lâng ê seng-khu, tē-it iàu-kín, sī ēng tō-lí iúⁿ-chhī lâng ê sim-sîn, sī hō͘ ū ha̍k-būn ê lâng tāi- seng siū kà-sī, jiân-āu thang kà-sī pa̍t-lâng .
|
我想上帝將聖冊賞賜世間，m̄ 若beh hō͘ 有學問ê人得著教示，是beh hō͘ 攏總ê人受伊ê 教示，因為萬國ê人無論男婦老幼，無m̄ 是上帝ê子兒，上帝做萬百姓ê父，伊用萬物養飼人ê身軀，第一要緊，是用道理養飼人ê心神，是hō͘ 有學問ê人代先受教示，然後thang教示別人。 |
|
Só͘-í thoân tō-lí ê lâng kàu ta̍k- kok siat-kàu, tek-khak tio̍h ēng hit só͘-chāi ê jī hoan-e̍k Sèng-chheh lâi kà-sī lâng, taⁿ kàu Tiong-kok chiū chiong Sèng-chheh hoan-e̍k Tiong-kok jī lâi kà Tiong-kok ê lâng, chóng-sī Tiong-kok jī sui-jiân thong-hêng, iah put-chí ū koh-iūⁿ, ū só͘-chāi nā- sái tha̍k jī-im chiū chai ì-sù, chhin- chhiūⁿ koaⁿ-im ê jī nā tha̍k jī-im chiū ōe bêng ì-sù, í-gōa sui-jiân tha̍k jī-im, bô kàu-gia̍h thang chai ì-sù, tek- khak tio̍h kóe-seh thó͘-im kàu bêng, chiah ōe chai ì-sù.
|
所以傳道理ê人到逐國設教，的確著用hit所在ê字翻譯聖冊來教示人，今到中國就將聖冊翻譯中國字來教中國ê人，總--是中國字雖然通行，亦不止有koh 樣，有所在若使讀字音就知意思，親像官音ê字若讀字音就會明意思，以外雖然讀字音，無夠額thang知意思，的確著過解說土音到明，才會知意思。 |
|
Só͘-í thoân tō-lí ê lâng kàu ta̍k só͘-chāi tio̍h chiàu hit só͘-chāi ê lâng ê thó͘-im chòe-chiâⁿ pe̍h-ōe-jī hō͘ lâng thang o̍h, kàu lóng-chóng ōe hiáu-tit tha̍k sèng-chheh, kap ta̍k-hō ê chheh, án-ni pe̍h-ōe-jī m̄-nā chi̍t-iūⁿ, tek- khak tio̍h ha̍p hit só͘-chāi ê thó͘-im chiah ōe ēng--tit, chhin-chhiūⁿ Siōng-hái, Hok-chiu, Kńg-tang, Sòaⁿ-thâu, Ē-mn̂g, Tâi-oân, lóng ū i-ê pe̍h-ōe-jī, sui-jiân ta̍k só͘-chāi ê pe̍h-ōe-jī bô saⁿ-tâng, chóng-sī tha̍k pe̍h-ōe-jī ê lâng, i tit-tio̍h lī-ek bô m̄ saⁿ-tâng, chiū-sī bêng tō-lí, hoán-hóe chōe, sìn Iâ-so͘, tit-tio̍h kiù, lâi hióng-siū éng-oán oa̍h, tùi án-ni khòaⁿ, pe̍h-ōe-jī ê tōa lī-ek sī bêng .
|
所以傳道理 ê 人到逐所在著照 hit 所在 ê 人 ê土音做成白話字 hō͘ 人thang 學，到攏總會曉tit讀聖冊，kap逐號 ê 冊，án-ni 白話字 m̄ 若 一樣，的確著合 hit 所在 ê 土音才會用--tit,親像上海、福州、廣東、汕頭、廈門、台灣，攏有伊 ê 白話字，雖然逐所在 ê 白話字無相同，總--是讀白話字 ê 人，伊得著利益無相同，就是明道理，反悔罪，信耶穌，得著救，來享受永遠活，對 án-ni 看，白話字 ê 大利益是明。 |
|
Góa ū chi̍t-ê ti-kí ê pêng-iú,sī chòe Bo̍k-su, i chêng-nî ū tit-tio̍h chi̍t-pún sin-bûn, kì-chài chi̍t-ê ū hàu ê cha-bó͘-kiáⁿ kám-kek i-ê lāu-pē ê tāi-chì, siông-sè tha̍k chit-pún chheh put-chí ū ì-sù, chiū chhiáⁿ chi̍t-nn̄g ê tâng-im ê hiaⁿ-tī saⁿ-kap tha̍k, ta̍k-lâng ê sim bô m̄ siū i-ê kám-kek, sòe-jī siūⁿ nā ōe khek ìn-pán, ìn sàng lâng khòaⁿ, bô lūn kàu-lāi kàu-gōa, tek-khak ū lī- ek,chóng-sī chheh-lāi jī-gī iáu-chhim, kî-tiong ū chōe-chōe oh-tit kóe, bô ta- ôa chhiáⁿ pàng-hē-teh.
|
我有一個知己 ê 朋友，是做牧師，伊前年有得著一本新聞，記載一個有孝 ê 查某子感激伊 ê 老父 ê 代誌，詳細讀這本冊不止有意思，就請一兩個同音 ê 兄弟相kap讀，逐人 ê心無 m̄ 受伊 ê 感激，細膩想若會刻印版，印送人看，無論教內教外，的確有利益，總--是冊內字義 iáu 深，其中有濟濟oh-tit改，無 ta-ôa 請放下--teh。 |
|
Kàu kū-nî i ū koh tha̍k pe̍h-ōe-jī ê sin-bûn cha̍p-lio̍k, kî-tiong ū kì-chài Le̍k-sī-ka ê tāi-chì, sim-koaⁿ put-chí him-bō͘, hut-jiân siūⁿ-tio̍h chit-pún sin-bûn kap Le̍k-sī-ka chha-put-to, chiū chiong chit-pún chheh hoan-e̍k pe̍h-ōe-jī, sàng kau Táⁿ-má-jī Sian-siⁿ ìn chiâⁿ chheh, ǹg-bāng hō͘ lâng tha̍k ia̍h ōe siū kám-kek, che sī it-hoat hián-bêng pe̍h-ōe-jī tōa lī-ek tī ū ha̍k- būn ê lâng, í-ki̍p chèng-lâng .
|
到舊年伊有 koh 讀白話字 ê新聞雜錄，其中有記載歷史家 ê 代誌，心肝不止欣慕，忽然想著這本新聞kap歷史家差不多，就將這本冊翻譯白話字，送交打馬字先生印成冊，向望 hō͘ 人讀亦會受感激，che 是一發顯明白話字大利益 tī 有學問 ê 人，以及眾人。 |
|
Tē-sì-tōaⁿ
|
第四段 |
|
Lūn lâng iàu-kín tio̍h tha̍k pe̍h-ōe-jī, taⁿ téng-bīn í-keng gī-lūn ê tōa ū lī-ek, chhin-chhiūⁿ án-ni, chiū bô-lūn lâm-hū ló-iù lóng-chóng tio̍h un-khûn lâi o̍h kàu se̍k, kàu ōe hiáu-tit káng- kiù tō-lí, chiū pún-sin thang tit-tio̍h lī-ek, ia̍h-thang lī-ek pa̍t-lâng;m̄-nā ta-po͘-lâng nā-tiāⁿ, chiū hū-jîn-lâng lâi-o̍h ia̍h-thang kà-sī i ê kiáⁿ-jî. In-ūi hū-jîn-lâng beh tha̍k Tiong-kok ê jī kàu ōe kà-sī lâng, sī put-chí oh ; siat-sú ū lâng ōe, ia̍h-sī khah chhián ê chheh tiāⁿ-tiāⁿ, nā tha̍k pe̍h-ōe-jī kàu cheng-kong, chiū-ōe kà-sī lâng tha̍k ta̍k-hō ê chheh .
|
論人要緊著讀白話字，今頂面已經議論 ê 大有利益，親像 án-ni,就無論男婦老幼攏總著殷勤來學到熟，到會曉tit講究道理，就本身 thang 得著利益，亦 thang 利益別人；m̄ 若查甫人nā-tiāⁿ，就婦人人來學亦 thang 教示伊 ê 子兒。因為婦人人beh 讀中國 ê字到會教示人，是不止oh;設使有人會，亦是較淺ê 冊 niā-tiāⁿ，若讀白話字到精工，就會教示人讀逐號 ê 冊。 |
|
Khe-khó Se-kok ê hū-jîn-lâng khah- chōe ū tha̍k-chheh, lóng ōe kà-sī i-ê kiáⁿ-jî, bián-hùi i- ê tiōng-hu ê sim-sîn, hō͘ i-ê tiōng-hu thang liāu-lí gōa-bīn ê tāi-chì; khó-kiàn hū-jîn-lâng tha̍k-chheh chin ū lī-ek. Chóng-sī hū-jîn-lâng tha̍k Tiong-kok-jī put-chí oh-tit sêng-kong, in-ūi jī put-chí chōe ; nā-sī tha̍k pe̍h-ōe-jī , chiū bô-m̄-chiâⁿ, in-ūi i-ê jī put-chí chió, koh kōe-tha̍k ê iân-kò͘ .
|
稽考西國 ê 婦人人較濟有讀冊，攏會教示伊 ê 子兒，免費伊 ê 丈夫 ê 心神，hō͘ 伊 ê 丈夫 thang 料理外面 ê 代誌；可見婦人人讀冊真有利益。總--是婦人人讀中國字不止oh-tit成功，因為字不止濟；若是讀白話字，就無 m̄ 成，因為伊 ê 字不止少，koh kōe 讀ê 緣故。 |
|
Ū lâng kóng, pe̍h-ōe-jī chin-sī oh- tha̍k, in-ūi ū lâng tha̍k-liáu lóng bōe hiáu--tit, ū lâng sui-bóng ōe-hiáu- tha̍k, ia̍h oh-tit se̍k, cháiⁿ-iūⁿ kóng sī kōe-tha̍k ah? Chiū beh ìn-i kóng, che sī tùi i- ê bô liû-sim kap bô-bêng kî-tiong ê hoat-tō͘; iat-sú nā liû-sim un-khûn, koh bêng i-ê hoat-tō͘, chiū tek-khak kōe-kōe ōe hiáu--tit, ia̍h-ōe se̍k. Bat khòaⁿ-kìⁿ kàu-hōe-lāi ê gín-ná ōe tha̍k chit-ê pe̍h-ōe-jī kàu chīn hó-thiaⁿ, koh-ōe kà-sī pa̍t-lâng, ia̍h- ōe siá-jī kàu chīn súi ; che sī hián-bêng pe̍h-ōe-jī kōe-tha̍k ê pîn-kù .
|
有人講，白話字真是oh讀，因為有人讀了攏 bōe曉--tit,有人雖罔會曉讀，亦oh-tit熟，怎樣講是kōe 讀--ah?就 beh 應伊講，che是對伊 ê 無留心kap無明其中 ê 法度；設使若留心殷勤，koh 明伊 ê 法度，就的確 kōe-kōe 會曉tit,亦會熟。Bat 看見教會來 ê 囡仔會讀這個白話字到盡好聽，koh 會教示別人，亦會寫字到盡 súi;che 是顯明白話字 kōe 讀 ê 憑據。 |
|
Taⁿ lâng nā liû-sim lâi tha̍k chiū tek-khak ōe sêng-kong; khó-sioh hiān-sî kàu-hōe-lāi cheng-kong tī pe̍h-ōe-jī ê lâng sī put-chí chió, m̄-nā m̄-bat Tiong-kok-jī ê lâng hiâm-oh m̄-ài tha̍k, chiū ū ha̍k-būn ê lâng ia̍h m̄-ài tha̍k, in-ūi i phah-sǹg tha̍k Tiong-kok-jī koàiⁿ- sì, tha̍k-liáu hó-thiaⁿ koh chiâⁿ-kù, nā tha̍k pe̍h-ōe-jī tio̍h ho͘, tio̍h tàu, ia̍h oh-tit chiâⁿ-kù, tùi án-ni m̄-ài tha̍k. Che sī tùi i bô tùi-tiōng pe̍h-ōe-jī ê iân-kò͘, to̍k-to̍k bô-siūⁿ tha̍k Tiong-kok-jī tio̍h-ēng cha̍p-gōa-nî ekâng-hu,siat-sú tha̍k pe̍h-ōe-jī nā kam-goān chhin-chhiūⁿ tha̍k Tiong-kok-jī cha̍p-hūn chi̍t- hūn ê tio̍h-bôa, tek-khak ōe khah-iâⁿ tha̍k Tiong-kok-jī ê se̍k .
|
今人若留心來讀就的確會成功；可惜現時教會內精工 tī白話字 ê 人不止少，m̄ 若m̄ bat 中國字ê人嫌oh m̄ 愛讀，就有學問 ê 人亦m̄ 愛讀，因為伊扑算讀中國字慣勢，讀了好聽 koh 成句，若讀白話字著呼，著鬥，亦oh-tit成句，對 án-ni m̄ 愛讀。Che 是對伊無tùi重白話字 ê 緣故，獨獨無想讀中國字著用十外年 ê 功夫，設使讀白話字若甘願親像讀中國字十份一份ê 著磨，的確會較贏讀中國字 ê 熟。 |
|
Bat khòaⁿ-kìⁿ Se-kok ê Bo̍k-su teh tha̍k pe̍h-ōe-jī pí tha̍k Tiong-kok-jī khah-se̍k, khah chiâⁿ- kù, in-ūi tha̍k Se-kok-jī koàiⁿ-sì, koh Tiong-kok-jī Put-chí-chōe, ia̍h oh-tit kóe-seh, pe̍h-ōe-jī put- chí- chió, ia̍h m̄-sái lēng-gōa kóe- seh. Koh tha̍k Tiong-kok-jī m̄- nā oh hiáu-tit kóe-seh, ia̍h oh bêng tō-lí, m̄ ta̍t-tio̍h tha̍k pe̍h- ōe-jī ê khoài, ōe hiáu-tit khoài bêng tō-lí ; só͘-í lâng-lâng iàu-kín tio̍h liû-sim un- khûn tha̍k pe̍h-ōe-jī .
|
Bat 看見西國 ê 牧師 teh讀白話字比讀中國字較熟，較成句，因為讀西國字慣勢，koh 中國字不止濟，亦oh-tit解說，白話字不止少，亦 m̄ 使另外解說。Koh 讀中國字 m̄若oh曉tit解說，亦oh明道理，m̄ 值著讀白話字 ê快，會曉tit快明道理；所以人人要緊著留心殷勤讀白話字。 |
|
Tē-gō͘-tōaⁿ
|
第五段 |
|
Lūn tha̍k pe̍h- ōe-jī ê hoat-tō͘. Taⁿ lâng nā beh o̍h ta̍k-hāng ê tāi-chì . tek- khak tio̍h tāi-seng bêng i- ê hoat-tō͘, o̍h-liáu chiah ōe chiâⁿ, bô tit-tio̍h hoat-tō͘--ê, sui-jiân ài-o̍h, kàu-bé ia̍h oh-tit chiâⁿ .
|
論讀白話字 ê 法度。今人若 beh 學逐項 ê 代誌，的確著代先明伊 ê 法度，學了才會成，無得著法度--ê,雖然愛學，到尾亦oh-tit成。 |
|
Chhin-chhiūⁿ án-ni, lâng beh tha̍k pe̍h-ōe-jī, kap siá pe̍h-ōe-jī, iàu-kín tio̍h tāi-seng bêng hit-ê hoat-tō͘, khòaⁿ thâu- sū só͘-lūn chit-ê pe̍h- ōe-jī ê iàu-kín ; sui-jiân sī put-chí kán, chóng-sī kî-tiong ū ún-bî ê hoat- tō͘, lán m̄-thang khòaⁿ-khin; iàu-kín tio̍h sòe-jī káng-kiù kàu bêng, jiân-āu ha̍k-si̍p, chiah ǹg-bāng ōe cheng-kong .
|
親像 án-ni，人 beh 讀白話字，kap寫白話字，要緊著代先明 hit 個法度，看頭緒所論這個白話字 ê 要緊；雖然是不止簡，總--是其中有隱微 ê 法度，咱 m̄-thang 看輕；要緊著細膩講究到明，然後學習，才向望會精工。 |
|
Taⁿ ū sì-hāng pâi-lia̍t tī ē-tóe. Tē-it-hāng, tio̍h jīn- bêng jī-bú. Tē-jī- hāng, tio̍h hun-piat pat-im, thâu-im bô kì-hō tē -jī-im, ēng chi̍t-phoat chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ ′ ” ; tē-saⁿ-im, ēng chi̍t-thoa chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ 、 ” ; tē-sì-im, ēng sì-jī hē tī bé-jī chòe kì-hō,chiū-sī h, k, p, t ; tē-gō͘- im, ēng jîn--jī chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ ^ ” ; tē-la̍k-im sī kap tē-jī-im saⁿ- tâng ; tē-chhit-im, ēng chi̍t-ui̍h8 chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ - ” ; tē poeh-im, ēng chhin-chhiūⁿ tē-sì-im, koh ke chi̍t-kiā chòe kì-hō, chhin- chhiūⁿ “ | ” . Taⁿ chit-ê tē-jī-hāng, miâ sui-bóng ū pat-im si̍t- chāi nā ū chhit-im tiāⁿ-tiāⁿ, in- ūi tē-jī kap tē-la̍k nn̄g- im saⁿ-tâng. Tē-saⁿ-hāng sī saⁿ- tàu ê kì-hō, khí-thâu ēng nn̄g-jī tàu-chòe chi̍t-jī, kiám-chhái ēng saⁿ, sì, gō͘ jī tàu-chòe chi̍t-jī ia̍h-ū chóng- sī lâng tio̍h jīn-se̍k, khòaⁿ bó͘-jī tàu bó͘-jī sī sím-mi̍h jī, chi̍t- ē khòaⁿ-kìⁿ chiū ōe jīn-tit, lóng bián- ēng chhiat-im lâi ho͘. Tio̍h o̍h kàu án-ni, chiah-thang sǹg sī bat pe̍h-ōe-jī ê lâng. Tē- sì-hāng, sī tio̍h-bêng ta̍k-hō ê kì-hō, in-ūi ū khí-kù kap lâng-miâ tōe-hō- miâ ê kì-hō, lóng tio̍h-ēng tōa-pún ê jī hē-tī thâu-jī lâi hun-piat i. Koh ū kàu-kù bē kàu-chat, sī ēng chi̍t-tiám koah ū thoa-bé chòe kì-hō, chhin- chhiūⁿ “, ” koh ū kàu-chat iáu-bē kóng bêng-pe̍k i-ê tāi-chì--ê, sī ēng téng- bīn chi̍t-tiám, ē-bīn chi̍t-tiám koah ū thoa-bé chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ ; ” ; koh ū kàu- chat í- keng kóng bêng-pe̍k i- ê tāi-chì--ê, sī-ēng chi̍t îⁿ-tiám chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ . ” ; koh ū saⁿ-liân-kù put-lūn nn̄g-jī á-sī saⁿ-jī, sī ēng chi̍t-ui̍h8 tī tiong-ng chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ - ” ; koh ū ōe-bé, sī ēng nn̄g sió-ui̍h8 hē tī bé-jī ê tiong- ng chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “-- ” ; koh ū mn̄g- ê kì-hō, sī ēng chi̍t-oan-khiā, ē-bīn ke chi̍t-tiám chòe kì-hō, chhin- chhiūⁿ “ ? ” ; koh ū kî-khòa kap thó͘- khùi, sī ēng chi̍t ti̍t-khiā, ē-bīn ke chi̍t-tiám chòe kì-hō, chhin-chhiūⁿ “ ! ” ; koh ū ín sèng- chheh [á-sī pa̍t- hō ê chheh] ê ōe, thâu ēng nn̄g-tiám koah thoa-bé kau-khí, bé-bīn ēng nn̄g- tiám koah thoa-bé kau-lo̍h chòe kì-hō, chhin- chhiūⁿ “ ” . Taⁿ lâng nā chit-ê hoat-tō͘ liû-sim khì-o̍h, chai cháiⁿ-iūⁿ tio̍h-khí, cháiⁿ-iūⁿ tio̍h-soah, ū jī tio̍h tha̍k khah-tāng, ū jī tio̍h tha̍k khah-khin, tha̍k-kàu se̍k-se̍k, chiū tha̍k chit-ê pe̍h-ōe-jī pí tha̍k Tiong-kok-jī khah hó-thiaⁿ, ì-sù ia̍h khah kōe-bêng .
|
今有四項排列 tī 下底。第一項著認明字母。第2項，著分別八音，頭音無記號；第2音，用一撇做記號，親像「′」；第3音，用一拖做記號，親像「、」；第4音，用四字hē tī尾字做記號，就是h，k，p，t；第5音，用人--字做記號，親像「^」；第6音是kap第2音相同；第7音，用一劃做記號，親像「-」；第8音，用親像第4音，koh 加一崎做記號，親像「︱」。今這個第2項，名雖罔有八音實在若有七音 niā-tiāⁿ，因為第2 kap第6兩音相同。第3項是相鬥 ê 記號，起頭用兩字鬥做一字，kiám-chhái 用3，4，5字鬥做一字亦有總--是人著認識，看某字鬥某字是甚mi̍h字，一下看見就會認tit,攏免用切音來呼。著學到 án-ni，才thang 算是 bat 白話字 ê 人。第4項，是著明逐號 ê 記號，因為有起句kap人名地號名 ê 記號，攏著用大本 ê字hē tī 頭字來分別伊。Koh 有到句未到節，是用一點koah 有拖尾做記號，親像「，」koh 有到節 iáu-bōe講明白伊 ê 代誌--ê,是用頂面一點，下面一點 koah 有拖尾做記號，親像「；」；koh 有到節已經講明白伊 ê 代誌--ê,是用一圓點做記號，親像「. 」；koh 有三連句不論兩字抑是三字，是用一劃 tī 中央做記號，親像「-」；koh 有話尾，是用兩小劃 hē tī 尾字 ê 中央做記號，親像「--」；koh有問 ê 記號，是用一彎企，下面加一點做記號，親像「？」；koh 有奇怪kap吐氣，是用一直企，下面加一點做記號，親像「！」；koh有引聖冊「抑是別號 ê 冊」ê 話，頭用兩點koah 拖尾勾起，尾面用兩點 koah 拖尾勾落做記號，親像“ ”。今人若這個法度留心去學，知怎樣著起，怎樣著煞，有字著讀較重，有字著讀較輕，讀到熟悉，就讀這個白話字比讀中國字較好聽不意思亦較 kōe 明。 |
|
Lūn kàu siá-jī ia̍h sī án-ni, tùi án-ni khòaⁿ, pe̍h-ōe-jī si̍t-chāi ū tōa lī- ek, lán kiám m̄-tio̍h tùi-tiōng liû-sim lâi-o̍h mah ?
|
論到寫字亦是 án-ni，對 án-ni 看，白話字實在有大利益，咱 kiám m̄ 著對重留心來學--mah？ |
|
[Chêng tē-it, tē-jī, tē-saⁿ tiuⁿ ê Kàu-hōe-pò, ū ìn Ia̍p Bo̍k-su só͘-chò lūn pe̍h-ōe-jī ê lī-ek. Taⁿ chiong Lâu Bō͘-chheng tē-jī-miâ ê lūn ìn tī chia hō͘ lín tha̍k . I só͘ chò-ê khah-té, só͘-í thang chò-chi̍t- ē ìn . ]
|
(前第1、第2、第3張ê教會報，有印葉牧師所做論白話字ê利益。今將劉茂清第二名ê論印tī chia hō͘ lín讀。伊所做--ê 較短，所以thang做一下印。) |
|
Thiⁿ-ē ta̍k-kok ê jī bô lóng siāng-khoán; tàu-tí lóng ū lō͘-ēng; taⁿ chè pe̍h-ōe-jī iā sī bûn-jī-tiong ê chi̍t-lūi, i-ê lī-ek lâng, pí pa̍t-hō ê jī, iáu ū khah- kín khah-khoài . Taⁿ chiong i-ê lō͘-ēng tāi-lio̍k lâi kóng tī ē-té .
|
天下逐國ê字無攏像款；到底攏有路用；今製白話字也是文字中ê一類，伊ê 利益，比別號ê字，iáu有較緊較快。今將伊ê 路用大略來講tī 下底。 |
|
Pe̍h-ōe-jī ē pang-chān kàu-hōe heng-ōng, tú-tio̍h khún-tio̍k bē hòe-bô . Kàu-hōe só͘-í bô heng-ōng, in-ūi ji̍p-kàu ê lâng bô chhim-chai tō-lí; bô chhim-chai tō-lí, in-ūi ka-tī bē-hiáu tha̍k Sèng-keng; bē-hiáu tha̍k Sèng- keng, in-ūi m̄-bat jī . Khóng-chú-jī oh ké-soeh, nā bat bô chhim, iû-goân khòaⁿ bē-lâi; kan-ta thiaⁿ Sian-siⁿ kóng, chiū só͘ bat--ê iú-hān, bô thiaⁿ-tio̍h--ê chiū m̄-chai; thiaⁿ kú--ê iū bē kì-tit, hô-hòng ū sî hō͘-lâi chúi-chhim chó͘-tòng; sè-sū kiáu-jiáu, pēⁿ-thiàⁿ chó͘-gāi, bē-ē ta̍k lé- pài lóng kàu lé-pài-tn̂g thiaⁿ tō-lí ? Thiaⁿ tō-lí ê lâng nā khéng khîn tha̍k pe̍h-ōe- jī, chiū chi̍t-nî-kú put-lūn lâm-hū ló-iù lóng ē ka-tī tha̍k Sèng-keng, khah chai tō-lí; m̄-bián thèng-hāu kàu pài-tn̂g thiaⁿ tō-lí, tī ke-lāi chá-àm iā thang tha̍k, tit-tio̍h lī-ek. Koh ū-sî tú-tio̍h chó͘-tòng bē tàng kàu pài-tn̂g siū kà-sī, chiū thang ka-tī khòaⁿ chhián-bêng tō-lí ê chheh, iúⁿ-chhī sim-sîn, iā ē lī-ek thiaⁿ ê lâng. Kàu-hōe ê lâng nā bô khòaⁿ- khin pe̍h-ōe-jī, tek-khak ē ná-kú ná-tōa chìn-pō͘. Koh thiaⁿ-kìⁿ A-hui-lī-ka ê tang-pêng ū chi̍t-ê hái-sū, miâ Má-ta̍t-ka-su-ka, tī hia kàu-hōe tú-tio̍h khún- tio̍k, jī-gō͘-nî-kú bô Bo̍k-su tī-teh ; kàu khún-tio̍k soah, Bo̍k-su koh khì, khòaⁿ- kìⁿ sìn Chú ê lâng pí-chêng koh khah- chē; chiū-sī in-ūi ū pún-tē ê pe̍h-ōe-jī ê Sèng-chheh tī-teh, lâng ē hiáu ka-tī tha̍k. Che thang pîn-kì kàu-hōe ê lâng m̄-thang bô tha̍k pe̍h-ōe-jī .
|
白話字會幫贊教會興旺，tú著窘逐bē廢無。教會所以無興旺，因為入教ê人無深知道理；無深知道理，因為家己bē 曉讀聖經；bē 曉讀聖經，因為m̄ bat字。孔子字oh解說，若bat無深，猶原看bē 來；kan-ta聽先生講，就所bat--ê有限，無聽--著就m̄ 知；聽久--ê 又bē記--tit，何況有時雨來水深阻擋；世事攪擾，病疼阻礙，bē會逐禮拜攏到禮拜堂聽道理？聽道理ê人肯勤讀白話字，就一年久不論男婦老幼攏會家己讀聖經，較知道理；m̄ 免聽候到拜堂聽道理，tī 家內早暗也thang讀，得著利益。Koh有時tú著阻擋bē tàng到拜堂受教示，就thang家己看淺明道理ê冊，養飼心神，也會利益聽ê人。教會ê人若無看輕白話字，的確會那久那大進步。Koh聽見亞非利加ê東爿有一個海嶼，名馬達加斯加，tī hia教會tú著窘逐，25年久無牧師tī--teh ;到窘逐煞，牧師koh去，看見信主ê人比前koh較濟；就是因為有本地ê白話字ê聖冊tī--teh，人會曉家己讀。Che thang憑據教會ê人m̄ thang無讀白話字。 |
|
Pe̍h-ōe-jī ē hō͘ lú-jîn ū tì-hūi . Hū-jîn-lâng ê châi-tiāu bô khah-su ta-po͘- lâng, só͘-í ē bô ha̍k-būn, in-ūi Khóng- chú-jī oh-tha̍k . Nā boeh tha̍k pe̍h-ōe- jī, tùi la̍k-hòe kàu cha̍p-hòe sì-nî ê kú, chiū bô bē-hiáu-siá ê jī, ia̍h bô bē-hiáu- tha̍k ê chheh ; án-ni kiám m̄-sī chin tōa lō͘-ēng ?
|
白話字會hō͘ 女人有智慧，婦人人ê才調無較輸查甫人，所以會無學問，因為孔子字oh讀。若boeh讀白話字，對6歲到10歲四年ê久就無bē 曉寫ê字，亦無bē 曉讀ê冊；án-ni kiám m̄ 是真大ê路用？ |
|
Pe̍h-ōe-jī ē hō͘ ta̍k-téng chò-kang ê lâng ē hiáu tha̍k Sèng-chheh, kap chai chē-chē hāng ê tāi-chì. Ta̍k-téng chò-kang ê lâng ta̍k-ji̍t ū kang tîⁿ-pòaⁿ, iáu-kú nā boeh tha̍k pe̍h-ōe-jī ún-tàng ē khí-lâi. Góa khòaⁿ hiān-sî teh thiaⁿ tō-lí--ê khah-chē sī choh-sit kap cháu-thàn ê lâng, pún m̄-bat pòaⁿ-jī; tùi thiaⁿ tō-lí chiàⁿ ta̍k-pái An-hioh-ji̍t o̍h tha̍k jī-bó, tng tú-á teh-tha̍k ê sî m̄-káⁿ siūⁿ ē bat, nā-sī kàu-bóe lóng ē ka-tī tha̍k, m̄-bián tiāⁿ-tiāⁿ óa-khò pa̍t-lâng lâi kà . Chiong-lâi pe̍h-ōe- jī ná chē lâng bat, chiū pe̍h-ōe-jī ê chheh iā ē ná-chhut ná-chē iūⁿ, kiám-chhái Thian-bûn Tē-lí ê chheh ; á-sī Soàn-ha̍k Kek-bu̍t ê chheh; Le̍k-tāi ê tāi-chì,ta̍k- kok ê sin-bûn; che lóng ē ke-thiⁿ lâng ê tì-hūi; án-ní-siⁿ kiám thang kóng pe̍h- ōe-jī m̄-bián tha̍k ē chò-tit ?
|
白話字會hō͘ 逐等做工ê人會曉讀聖冊，kap知濟濟項ê代誌。逐等做工ê人逐日有工纏pòaⁿ，iáu-kú若boeh讀白話字穩當會起--來。我看現時teh聽道理--ê較濟是作穡kap走趁ê人，本 m̄ bat半字；對聽道理正逐擺安歇日學讀字母，當tú仔teh讀ê 時 m̄ 敢想會bat,但是到尾攏會家己讀，m̄ 免定定倚靠別人來教。將來白話字那濟人來bat,就白話字ê冊也會那出那濟樣，kiám-chhái天文地理ê冊；抑是算學格物ê冊；歷代ê代誌，逐國ê新聞；che攏會加添人ê智慧；án-ni生kiám thang講白話字 m̄ 免讀會做--tit? |
|
Pe̍h-ōe-jī ē hō͘ lâng khah-khoài bat Khóng-chú-jī. Nā seng tha̍k pe̍h- ōe-jī kàu ē siá, tī tha̍k Khóng-chú-jī ê sî hoān ū m̄-bat ê jī, kap bē-hiáu ké- soeh ê ì-gī; nā-sái mn̄g sian-siⁿ chi̍t-pái, ēng pe̍h-ōe-jī chù -bêng, chiū ē ka-tī tha̍k, m̄-bián kiaⁿ koh bē kì-tit; án-ni sī tha̍k Khóng-chú-jī, iā tio̍h kiam ēng pe̍h-ōe-jī . pe̍h-ōe-jī ōe hō͘ m̄ bat tha̍k Khóng-chú-jī ê lâng bat Khóng-chú-jī. Góa só͘ bat ê thoân-tō ê lâng, lāi-tiong ū nn̄g lâng chū sòe bô tha̍k-chheh, kàu jī-cha̍p chhut-thâu hè chiah thiaⁿ tō-lí, o̍h-tha̍k pe̍h-ōe-jī; hian-sî liân Tn̂g-lâng-jī ê Sèng-chheh, kap sin-bûn iā khòaⁿ ōe lâi: nā m̄ sī bat pe̍h-ōe-jī thài-thó ū thang án-ni?
|
白話字會hō͘ 人較快bat孔子字。若先讀白話字到會寫，tī 讀孔子字ê時凡有m̄ bat ê字，kap bē 曉解說ê意義；若sái問先生一擺，用白話字注明，就會家己讀，m̄ 免驚koh bē記--tit；án-ni是讀孔子字，也著兼用白話字。白話字會hō͘ m̄ bat讀孔子字ê人bat孔子字。我所bat ê傳道ê人，內中有兩人自細無讀冊，到20出頭歲才聽道理，學讀白話字；現時連唐人字ê聖冊，kap新聞也看會來；若 m̄ 是bat白話字thài-thó有thang án-ni? |
|
Pe̍h-ōe-jī ē hō͘ lâng khoài tù-chheh. Lâng nā bat pe̍h-ōe-jī hoān ū lī-ek lâng ê tāi-chì, ài tù-chheh pò lâng chai, thang sûi-siūⁿ sûi-siá; m̄-bián hoân-ló bô bûn-hoat, bô tiám-kù, hō͘ lâng iàm-chiān m̄ ài khòaⁿ i só͘ tù ê chheh . Ia̍h ē hō͘ khòaⁿ-chheh ê lâng khoài bêng, m̄-bián ū-ê khòaⁿ ē bêng, ū-ê khòaⁿ bē- bêng ê chó͘-gāi . Nā ēng Khóng-chú-jī tù-chheh bô hiah khoài, beh khòaⁿ lâng só͘ tù ê chheh kàu lóng bêng iā sī oh. M̄ ta̍t-tio̍h pe̍h-ōe-jī ha̍p nn̄g-pêng ê lâng ê lī-piān.
|
白話字會hō͘ 人快著冊。人若bat白話字凡有利益ê代誌，ài著冊報人知，thang隨想隨寫；m̄ 免煩惱無文法，無點句，hō͘ 人厭siān m̄ ài看伊所著ê冊。亦會hō͘ 看冊ê人快明，m̄ 免有ê 看會明，有ê 看bē明ê阻礙。若用孔子字著冊無hiah快，beh看人所著ê冊到攏明也是難。M̄值著白話字合兩爿ê人ê利便。 |
|
Pe̍h-ōe-jī ē hō͘ sàn-hiong-lâng ê chú-tē ū tì-hūi. Sàn-hiong-lâng ê chú-tē châi-chêng bē lóng khah-su hó- gia̍h-lâng ê chú-tē ; khó-sioh sè-hàn ê sî i bô tha̍k-chheh ; á-sī tha̍k bô kúi-nî koh khì chò-kang, kàu-bóe ū tha̍k ná bô tha̍k, iû-goân m̄-bat jī. Pe̍h-ōe-jī nā tha̍k kàu ē siá, chiū m̄-bián-kiaⁿ ē hùi- bô-khì, in-ūi ū jī-bó thang chhiat-im, chi̍t-ē ho͘, jī chiū tī-teh ; khòaⁿ beh kóng sím-mi̍h ōe, siūⁿ lâi tàu chiū ū jī, m̄-bián chhin-chhiūⁿ Khóng-chú-jī ū tha̍k-tio̍h-- ê chiàⁿ bat, bô tha̍k-tio̍h--ê chiū m̄-bat . Koh tio̍h ū tha̍k kòe, chiàⁿ chai hit-ê kò͘- tián, bô tha̍k-kòe, chiū m̄-chai hit-ê in-iû. Koh lâng nā beh bat Khóng-chú-jī kàu khòaⁿ ē lâi, siá ē khì, tio̍h tùi sè-hàn ti̍t-ti̍t tha̍k kàu chiâⁿ-cha̍p-nî-kú chiàⁿ-ē, iā ū kàu chiâⁿ cha̍p-nî-kú, kah i tha̍k pun lâng thiaⁿ, kóng bē tit-lâi; ū tāi-chì kah i kì, siá bē tit lâi. Pe̍h-ōe-jī m̄-bián tha̍k hiah-chē-nî: m̄-bián tùi sè-hàn tha̍k nā kàu bat, beh-tha̍k beh-siá bô m̄ sûi -ì . Kàu-hōe-tiong ê lâng chia̍h kàu saⁿ-cha̍p-gōa-hòe, sì-cha̍p-gōa-hòe, gō͘-cha̍p-hòe chiah o̍h-tha̍k pe̍h-ōe-jī ê lâng put-chí chē, koah-sī kàu se̍k-se̍k ē tha̍k hō͘ pa̍t- lâng thiaⁿ. Ū chè pe̍h-ōe-jī, sàn-hiong lâng ê chú-tē m̄-bián khó͘ m̄-bat jī .
|
白話字會hō͘ 散hiong人ê子弟有智慧。散hiong人ê子弟才情bē攏較輸好額人ê子弟；可惜細漢ê時伊無讀冊；抑是讀無幾年koh去做工，到尾有讀那無讀，猶原m̄ bat字。白話字若讀到會寫，就 m̄ 免驚會廢無--去，因為字母thang切音，一下呼，字就tī--teh;看beh講甚mi̍h話，想來鬥就有字，m̄ 免親像孔子字有讀--著--ê正bat，無讀--著--ê就m̄ bat。Koh著有讀--過，正知hit個故典，無讀--過，就 m̄ 知hit個因由。Koh人若beh bat孔子字到看會來，寫會去，著對細漢直直讀到成10年久正會，也有到成10年久，教伊讀分人聽，講bē tit來；有代誌教伊記，寫bē tit來。白話字 m̄ 免讀hiah濟年：m̄ 免對細漢讀若到bat,beh讀beh寫無 m̄ 隨意。教會中ê人食到30外歲，40外歲，50歲才學讀白話字ê人不止濟，割示到熟悉會讀hō͘ 別人聽。有製白話字，散hiong人ê子弟 m̄ 免苦 m̄ bat字。 |
|
Pe̍h-ōe-jī ē hō͘ bô siū kàu-hòa ê lâng pìⁿ-chò ū ha̍k-būn; kū-té bô- jī pìⁿ-kàu ū jī. Chá-ji̍t lâm-iûⁿ chē-chē hái-sū bô siū kàu-hòa; m̄-bat lé-gî, sīm-chì thâi-sí lâng sòa chia̍h-bah. Tùi ū Bo̍k-su khì thoân tō-lí, ha̍k-si̍p i-ê thó͘-im chhòng pe̍h-ōe-jī ; tùi án-ni hong-sio̍k tōa piàn-ōaⁿ, lâng chiām- chiām ū tì-hūi, kok-tō͘ ná -kú ná-heng ; kàu-hōe lâng-gia̍h chi̍t-nî chi̍t-nî ke. M̄-sī pe̍h-ōe-jī, thài-thó ē hō͘ bô jī ê só͘-chāi pìⁿ-chò ū jī, piàn-ōaⁿ kàu hiah- kín ? Lán ê Hông-tè chai soaⁿ--n̍i̍h ê chhiⁿ-hoan m̄-bat lé-gî, tiâu-tî siat gī-o̍h chhiáⁿ sian-siⁿ lâi kà, tùi siat kàu-taⁿ chiong-kīn peh-nî-kú; chha-put-to bô chi̍t-ê bat-jī . In-ūi jī kap ōe bô siāng, tāi-seng kan-ta tha̍k jī-im lóng bē-hiáu sím-mi̍h ì-sù, tha̍k-liáu tio̍h koh ké-soeh. Hiah-ê chhiⁿ-hoan ê gín-ná kan-ta thiaⁿ Sian-siⁿ kóng, ná chhin-chhiūⁿ ah-á thiaⁿ lûi, thiaⁿ chi̍t- ê siaⁿ tiāⁿ-tiāⁿ. Phì-jū nā chiong pe̍h- ōe-jī hoan-e̍k in ê im, tha̍k in ê ōe, tek- khak khah ū èng-hāu .
|
白話字會無受教化ê人變做有學問；舊底無字變到有字。早日南洋濟濟海嶼無受教化；m̄ bat 禮儀，甚至thâi死人續食肉。對有牧師去傳道理，學習伊ê 土音創白話字；對án-ni風俗大變換，人漸漸有智慧，國度那久那興；教會人額一年一年加。M̄是白話字，thài-thó會hō͘ 無字ê 所在變做有字，變換到hiah緊？咱ê皇帝知山--n̍i̍h ê生番 m̄ bat禮儀，刁持設義學請先生來教，對設到今將近8年久；差不多無一個bat字。因為字kap話無像，代先kan-ta讀字音攏bē 曉甚mi̍h意思，讀了著koh解說。Hiah ê生番ê囡仔kan-ta聽先生講，那親像鴨仔聽雷，聽一個聲tiāⁿ-tiāⁿ。譬喻若將白話字翻譯in ê音，讀in 話ê,的確較有應效。 |
|
Góa chiàu góa gû-gōng ê ì-kiàn, chiong pe̍h-ōe-jī kap Khóng-chú-jī saⁿ-pí lâi- lūn, m̄-sī hiâm Khóng-chú-jī bô lō͘-ēng; put-kò kóng pe̍h-ōe-jī khah khoài bat, hō͘ lâng khah-kín chìn-pō͘ ; m̄-bián kàu kú-kú tiāⁿ-tiāⁿ hō͘ jī pa̍k-teh . Iū koh ha̍p tī lâm-hū ló-iù, pîn-chiān hù-kùi ta̍k-téng ê lâng lóng tha̍k ē khí. Án-ni kiám m̄-sī put-chí tōa lō͘-ēng?
|
我照我愚戇ê意見，將白話字kap孔子字相比來論，m̄ 是嫌孔子字無路用；不過講白話字較快bat，hō͘ 人較快進步；m̄ 免到久久tiāⁿ-tiāⁿ hō͘ 字縛--teh。又koh合tī 男婦老幼，貧賤富貴逐等ê人攏讀會起。Án-ni kiám m̄ 是不止大路用？ |
|
Lâng chún-nā bat Khóng-chú-jī kàu chin-chhim, nā koh ke bat pe̍h-ōe-jī, iā- sī ke chi̍t-hāng ê lō͘-ēng. Kiám ū lâng hiâm kóng bat siuⁿ-chē-iūⁿ-jī m̄-hó mah ?
|
人準若bat孔子字到真深，nā koh加bat白話字，也是加一項ê路用。Kiám有人嫌講bat siuⁿ濟樣字 m̄ 好--mah ? |
|
(Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò tē 1~3,7 tiuⁿ,1885 nî 7~9 ge̍h,1886 nî 2 ge̍h)
|
(台灣府城教會報第1~3、7張，1885年7~9月、1886年2月) |
