PaKhek-léPhok-sū(. Thomas, . .) 1849nî11goe̍h21ji̍t, chhut-sìtīSo͘-kek-lânêKek-lah-sū-kosiâⁿ. Iêpē-bólóngsījia̍t-simêKi-tok-tô͘, lāu-pēsīkàu-hōeêtiúⁿ-1ó. Iū4êtōa-hiaⁿ, chi̍têsió-mōe. 1864nîji̍pTāi-ha̍k, 16hòeêsîkapSiōng-tèsè-iok, it-sengbehhiàn-sinchòiêlō͘-ēng. Tāi-ha̍kpit-gia̍pliáu, 1869nîji̍pSîn-ha̍k-hāu, āu-lâiiāūkhìTek-kokliû-ha̍k. Ibehpit-gia̍phitnî(1869), tī Glasgow Tāi-ha̍kū3êsêng-chekchòeiu-téngêha̍k-seng, chiū-sīsèⁿPa(), sèⁿKhip() kapsèⁿMá--ê(MacKichan). Insaⁿlângsīhópêng-iú, lóngchì-gōanbehkhìgōa-kokthôan-tō. Lângchinkî-koài; àn-chóaⁿchiah-nīhóêjîn-bu̍tbehkhìgōa-kok, chekiámm̄-sīkok-kaêsún-sit? Iākok-lāikiámbôhithōkàu-hōethangchhiáⁿinmah? Sui-jiânūchē-chēlângtehchó͘-chí, iáu-kúinêsimchinkian-koat. MáPhok-sū(. MacKichan) khìÌn-tō͘, KhipPhok-sū(. ) khìTiong-kokêSòaⁿ-thâu, iāPaPhok-sū(. ) lâiTâi-ôan.
|
巴克禮博士(. Thomas ，. .)1849年11月21日，出世tī蘇格蘭ê Kek-lah-sū-ko城。伊ê父母lóng是熱心ê基督徒，老爸是教會ê長老。伊有4個大兄，一個小妹。1864年入大學，16歲ê時kap上帝誓約，一生beh獻身做伊ê路用。大學畢業了，1869年入神學校，後來也有去德國留學。伊beh畢業hit年(1869)，tīGlasgow大學有3個成績最優等ê學生，就是姓巴()，姓Khip () kap姓馬ê (Mackichan)。In三人是好朋友，lóng志願beh去外國傳道。人真奇怪；按怎chiah-nī好ê人物beh去外國，che敢m̄是國家ê損失？也國內敢無hit號教會thang請in麼？雖然有chē-chē人teh阻止，iáu-kú in ê心真堅決。馬博士(. Mackichan)去印度，Khip博士(. )去中國ê汕頭，也巴博士(. )來台灣。 |
Ūlângkóng,’ Chhin-chhiūⁿPaBo̍k-suchithōjîn-bu̍tkhìTâi-ôanchinphah-sńg.’ Chesīchiàusè-kanêsiūⁿhoat. Chóng-sīPaBo̍k-suka-kītùihiàn-siní-lâi, it-sengm̄-batsiūⁿchhò. TīEng-kokêLâng-miâSû-tiánūteng-lio̍kPaKhek-léêmiâchòTiān-khìha̍k-chiá.’ In-ūiitīchhut-miâêBu̍t-lí-ha̍k-chiáêgián-kiù-sekgián-kiùtiān-khì-ha̍k(tiān-khì-ha̍kchāitītong-sîiáusīchinsinêkho-ha̍k) ; iāsòachiongiêgián-kiùlūn-bûntīEng-kokÔng-li̍pHa̍k-sū-īⁿêtâi-ténglóng-tho̍k. NāēthangkhiātīÔng-li̍pHa̍k-sū-īⁿêkáng-tâi, sǹgsīkho-ha̍k-chiáêtōabêng-ū. Án-niPaBo̍k-sunābôchòthôan-kàuêkang, ún-tàngēchiâⁿ-chòchhut-miâêkho-ha̍k-kA. Iiāūchèng-tī-tekêchâi-lêng; inābôkòe-lâichòsoan-kàu-su, kiám-chháiēchiâⁿ-chòchhut-miâêgōa-kau-koaⁿ
|
有人講，親像巴牧師chit號人物去台灣真phah損。Che是照世間ê想法。總是巴牧師家己tùi獻身以來，一生m̄-bat想錯。Tī英國ê人名辭典有登錄巴克禮ê名做電氣學者』。因為伊tī出名ê物理學者ê研究室研究電氣學(電氣學在tī當時iáu是真新ê科學)；也續將伊ê研究論文tī英國王立學士院ê台頂朗讀。若會thang khiā tī王立學士院ê講台，算是科學者ê大名譽。按呢巴牧師若無做傳道ê工，穩當會成做出名ê科學家。伊也有政治tek ê才能；伊若無過來做宣教師，kiám-chhái會成做出名ê外交官 |
PaBo̍k-su16hòechiūtùiSiōng-tèsè-iok, behit-sengchòIêchhe-ēng. Chitêsè-iokm̄-sīēngchhùikóng, sīipún-sinsiá--ê. Ta̍knînākàuiêseⁿ-ji̍t(11goe̍h21), chiūtêng-sinhōng-hiàn, koh-chàichhiam-miâtīhittiuⁿsè-iok-su. Siāng1ō͘-bóepáiêchhiam-miâ, chiū-sī1934nî11goe̍h21ji̍t. Chittiuⁿsè-iok-susīkàuipia̍t-sèliáu-āuchiahhō͘lângchhōe--tio̍h.
|
巴牧師16歲就tùi上帝誓約，beh一生做伊ê差用。Chit ê誓約m̄是用嘴講，是伊本身寫ê。逐年若到伊ê生日(11月21)，就重新奉獻，koh再簽名tī hit張誓約書。Siāng落尾擺ê簽名，就是1934年11月21日。Chit張誓約書是到伊別世了後才hō͘人chhōe著。 |
|
PaBo̍k-su1874nî12goe̍h18hōkàuĒ-mn̂g, tiàmhiaha̍k-si̍pchitpêngêōekúi-nāgoe̍hji̍t, kàu1875nî6goe̍hchhe5, tùiTáⁿ-káuchiūⁿ-1io̍k. Chesǹg--lâisīchha-put-tosiat-kàutú-hókeng-kòe10nî. ItaĪ-sengtòatīTáⁿ-káu, jiân-āuchiūlâitòaTâi-lâmPaBo̍k-sutīTâi-ôanchòSoan-kàu-su60nîgōakú; tītông-liâutiongsiông-siôngkhiātīchiân-sòaⁿ, chòTâi-ôankàu-hōechintōaêlêng-le̍k. Ilâiêkeh-nîchiaⁿ-goe̍h, LíHiuBo̍k-suchiūto-khìhioh-khùn. Tīlâm-pō͘êkhu-he̍k12kengkàu-hōelóngkau-tāiiliāu-lí. Ūke-thiⁿsinêsó͘-chāikapjîn-sò͘, chitêchek-jīmsi̍t-chāibôhiahiông-īⁿ. Itaⁿ-chiahsiông-siônghōan-tio̍hkôaⁿ-jia̍têphòa-pēⁿ, hō͘ichinkan-khó͘. 1877nî, kòe-khìTiong-kokêtāi-lo̍k; chi̍tbīnūi-tio̍hiêkiān-khong, iāchi̍tbīnchòTâi-ôanêtāi-piáukhìSiōng-háihùSoan-kàu-suHia̍p-gī-hōe.
|
巴牧師1874年12月18號到廈門，tiàm hia學習chit pêng ê話幾若月日，到1875年6月初5，tùi打狗上陸。Che算來是差不多設教tú好經過10年。伊代先tòa tī打狗，然後就來tòa台南巴牧師tī台灣做宣教師60年外久；tī同僚中常常khiā tī前線，做台灣教會真大ê能力。伊來ê隔年正月，李庥牧師就tò去歇睏。Tī南部ê區域12間教會lóng交代伊料理。有加添新ê所在kap人數，chit ê責任實在無hiah容易。伊taⁿ-chiah常常患著寒熱ê破病，hō͘伊真艱苦。1877年，過去中國ê敗落；一面為著伊ê健康，也一面做台灣ê代表去上海赴宣教師協議會。 |
|
PaPhok-sūtīTâi-ôansó͘lâuêkong-chekchinchē, lánbēthangsiông-sèkóng. Chit-tia̍pchiàusî-kîêsūn-sūsengkìnn̄ghāng, chiū-sīchhòng-siatSîn-ha̍k-hāukapChheh-pâng. Kî-û--êāu-lâichiahkohkóng.
|
巴博士tī台灣所留ê功績真chē，咱bē thang詳細講。Chit-tia̍p照時期ê順序先記兩項，就是創設神學校kap冊房。其餘ê後來才koh講。 |
|
(1) Chhòng-li̍pSîn-ha̍k-hāu.
|
(1)創立神學校。 |
|
Soan-kàu-sukhí-thâuūêtòaKî-āu, ūêtòaTâi-lâm. Inlóngūchiochheng-liânlânglâitha̍kchheh, pī-pānchiong-lâithangthôan-tō. Chóng-sīūi-tio̍hkeng-hùikapjîn-ôanêkoan-hē, soan-kàu-sutōa-pō͘-hūnchiūsóa-lâiTâi-lâm. Tùián-ni, Tâi-lâmchiūchiâⁿ-chòkàu-hōeêpún-pō͘, PaBo̍k-suiāsóa--lâi. Tī1876nî, khai-siatSîn-ha̍k-hāu, PaBo̍k-suchòtē-ittāiêhāu-tiúⁿ. 1877nî12goe̍h, Kî-āuêha̍k-sengsóalâiTâi-lâmchò-hóetha̍k, ta̍khāngchiūkhahūchhù-sū. 1878nî. koat-tēngbehkiàn-siatchi̍tkengsè-sèêSîn-ha̍k-hāutīSin-lâuêtang-pakkak, kàu1880nî, kó-jiânsi̍t-hiān, tī2goe̍h23hōkhui-o̍h. Hāk-seng 15miâ.
|
宣教師起頭有ê tòa旗後，有ê tòa台南。In lóng有招青年人來讀冊，備辦將來thang傳道。總是為著經費kap人員ê關係，宣教師大部分就徙來台南。Tùi按呢，台南就成做教會ê本部，巴牧師也徙來。Tī 1876年，開設神學校，巴牧師做第一代ê校長。1877年12月，旗後ê學生徙來台南做伙讀，逐項就khah有次序。1878年。決定beh建設一間細細ê神學校tī新樓ê東北角，到1880年，果然實現，tī 2月23號開學。學生15名。 |
|
PaBo̍k-susui-jiânūsîiātio̍hkhìchháu-tēsûnkàu-hōe, chóng-sīichingâukà, ūtōa1ī-ekha̍k-seng. Sîn-ha̍k-hāuchhòng-siatliáu, tīPaBo̍k-suiáutī-tehêsî-chūn, ū240miâêthôan-tō-sukapbo̍k-sutùichitkengpi̍t-gia̍pchhut-khìchòChúêkang. Āu-lâiin-ūiPaBo̍k-sukhìhoan-e̍kSèng-keng; SòngTiong-kian, MûiKam-bū, LâuTiong-kian, BóanHiông-châi, chitkúiūisoan-kàu-suchiām-sîlâiliāu-líSîn-ha̍k-hāu.
|
巴牧師雖然有時也tio̍h去草地巡教會，總是伊真gâu教，有大利益學生。神學校創設了，tī巴牧師iáu tī-teh ê時陣，有240名ê傳道師kap牧師tùi chit間畢業出去做主ê工。後來因為巴牧師去翻譯聖經；宋忠堅，梅甘務，劉忠堅，滿雄才，chit幾位宣教師暫時來料理神學校。 |
(2) Khai-siatChheh-pâng(Kong-pò-siā).
|
(2)開設冊房(公報社)。 |
|
Lánêsoan-kàu-susiong-sìnnābehhō͘kàu-hōeēoa̍h-tāngchìn-pō͘, hōe-iútek-khaktio̍hēhiáu-tittha̍kSèng-keng. Chóng-sībehhō͘hiaⁿ-tīchí-mōeēhiáu-titka-kītha̍kSèng-chheh, hàn-jīsīchinûi-Iân. Só͘-ítio̍hkàintha̍kLô-má-jī. MáI-sengūkapĒ-mn̂gêsoan-kàu-suhoan-e̍kSin-iokchòpe̍h-ōe-jī. Tò-khìinpún-kokhioh-khùn, behkohlâiTâi-ôanêchìn-chêng, ūsiat-hoatìnLô-má-jīêSin-iok. Án-niMáI-sengkhòaⁿpe̍h-ōe-jīchòiàu-kín, PaBo̍k-sukoh-khahtì-ì, siông-siôngkó͘-bú1âng tio̍hēngpe̍h-ōe-jī. PaBo̍k-suthâu-páitò-khìEng-kokhioh-khùnêsî, ūkhìoa̍h-pán-só͘gián-kiùìn-chhehêhoat-tō͘(), kohlâiTâi-ôanichiūēhiáukiuioa̍h-pán-só͘. 1885nî7goe̍hhoat-hêngtē1hōê’ Kàu-hōe-pò’. Chekiám-chháisītang-iûⁿchòe-kó͘êKàu-hōe-pò. Siāngthâu-chi̍têkhioh-jī--ê() miâSo͘Sa, isīchheng-liânlâng, chinpún-sū, o̍hpe̍h-ōe-jī3ji̍tchiūē-hiáu. Āu-lâi’ Kàu-hōe-pò’ múigoe̍hêhoat-hêngpō͘-sò͘ūnn̄g-chhengpō͘.
|
咱ê宣教師相信若beh hō͘教會會活動進步，會友的確tio̍h會曉得讀聖經。總是beh hō͘兄弟姊妹會曉得家己讀聖冊，漢字是真為難。所以tio̍h教in讀羅馬字。馬醫生有kap廈門ê宣教師翻譯新約做白話字。Tò去in本國歇睏，beh koh來台灣ê進前，有設法印羅馬字ê新約。按呢馬醫生看白話字做要緊，巴牧師koh-khah致意，常常鼓舞人tio̍h用白話字。巴牧師頭擺tò去英國歇睏ê時，有去活版所研究印冊ê法度()，koh來台灣伊就會曉開活版所。1885年7月發行第1號ê教會報。Che kiám-chhái是東洋最古ê教會報。Siāng頭一個抾字ê()名蘇沙，伊是青年人，真本事，學白話字3日就會曉。後來教會報每月ê發行部數有兩千部。 |
